مقایسه سفر روحانی ادریس(ع) در فرهنگ اسلامی و دانته در کمدی الهی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 1، دوره 10، شماره 39، آذر 1395، صفحه 9-26   

نویسندگان

محمدرضا نصر اصفهانی¹؛ نسرین تهمتن²

¹عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران(دانشیار).

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

رسالت خطیر ادبیات تطبیقی، تشریح خط سیر روابط و مناسبات بین ادبیات و فرهنگ ملل جهان و تأکید و توسعه مبادلات فکری، ادبی، فرهنگی و مذهبی است. مقایسه سفر روح به عالم علوی همواره جزو مقوله‌های مشترک ملل در داستان‌های تمثیلی بوده است. سفر روحانی به عالم معنوی درون‌مایه اصلی داستان ادریس(علیه السلام) در فرهنگ اسلامی و «کمدی الهی» دانته در فرهنگ مسیحی است. این دو سفر در سه مرحله طی می‌شود؛ با این تفاوت که سفر ادریس(ع) شامل قبض روح، جهنم و بهشت است و سفر دانته در «کمدی الهی» در دوزخ، برزخ و بهشت انجام می‌شود. سفر ادریس(ع) نوعی سفر معنوی است که منشأ الهی دارد در حالی که سفر دانته در «کمدی الهی» سفری خیالی است. هدف پژوهش حاضر بررسی و سنجش وجوه اشتراک و افتراق این دو سفر در فرهنگ اسلام و مسیحیت است.

کلیدواژه‌ها

ادریس(ع)؛ سفر؛ ملک الموت؛ دانته؛ کمدی الهی

مراجع

قرآن کریم.

ابن طاووس، علی بن موسی. 1363ش، سعد السعود للنفوس، قم: نشر منشورات الرضی.

آملی، حیدر بن علی. 1352ش، شرح من کتاب نص النصوص فی شرح فصوص الحکم المحی الدین ابن عربی، نشر انجمن ایران شناسی در فرانسه.

بلاغی، صدرالدین. 1359ش، قصص قرآن، تهران: چاپخانه سپهر.

تهامی، غلامرضا. 1387ش، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام، جلد1، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.

جزایری، نعمت الله. 1388ش، قصص الأنبیاء، اصفهان: نشر انتظار سپر.

قمی، علی بن ابراهیم. 1404ق، تفیسر قمی، قم: نشر مؤسسه دار الکتاب.

حسینی دشتی، سید مصطفی. 1369ش، معارف و معاریف(دایرة المعارف جامع اسلامی)، جلد2، تهران: مؤسسه فرهنگی آرایه.

حسین اصفهانی، عماد الدین. 1360ش، قصص الأنبیاء از آدم تا خاتم، تهران: کتابفروشی اسلام.

خاقانی شروانی، بدیل بن علی. 1374ش، دیوان اشعار، به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: انتشارات نگاه.

دانته آلیگری. 1378ش، کمدی الهی(برزخ و بهشت)، ترجمه شجاع‌الدین شفا، تهران: انتشارات امیرکبیر.

دانته آلیگری. 1378ش، کمدی الهی(دوزخ)، ترجمه فریده مهدوی دامغانی با مقدمه احمد مهدوی دامغانی، تهران: مؤسسه نشر تیر.

رسولی محلاتی، هاشم. 1378ش، خلاصه تاریخ انبیاء یا قصص قرآن، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.

زرین کوب، عبدالحسین. 1378ش، بحر در کوزه، تهران: انتشارات علمی.

شهباز، حسن. 1381ش، سیری در بزرگ‌ترین کتاب‌های جهان، جلد ا، تهران: انتشارات امیرکبیر.

صدر حاج سید جوادی، احمد. 1380ش، دایرة المعارف تشیع، تهران: نشر شهید سعید محبی.

عتیق نیشابوری، ابوبکر. 1338ش، ترجمه و قصه‌های قرآن، جلد 2، انتشارات دانشگاه تهران.

طبری، محمد بن جریر. 1386ش، تاریخ بلعمی، ترجمه ابوعلی بلعمی، تصحیح ملک‌الشعرای بهار و محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات هرمس.

طبرسی. 1415ق، تفسیر مجمع البیان، جلد1، بیروت: نشر مؤسسه علمی مطبوعات.

مولانا،جلال الدین محمد بلخی. 1387ش، مثنوی معنوی، تهران: انتشارات الهام.

نصر، سید حسین. 1344ش، سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تبریز: کتابفروشی سروش.