تحلیل تطبیقی فراقیه در اشعار عربی و فارسی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 2، دوره 10، شماره 39، آذر 1395، صفحه 27-43   

نویسندگان

نسرین زرگرزاده دزفولی¹؛ عباس ماهیار²؛ احمد ذاکری³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.

²عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، کرج، ایران(استاد تمام).

³عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، کرج، ایران(دانشیار).

چکیده

با تطبیق فراقیه‌های فارسی و عربی می‌توان به وجوه مشترک آن‌ها، از لحاظ لفظ و مضمون، پی برد. شاعران فارسی‌زبان برخی مضامین شعری خود را از اشعار عربی قبل و بعد از اسلام، از جمله معلقات سبعه، قصاید متنبی و ... گرفته‌اند. در این مقاله ابتدا دو قصیده عربی، یکی معلقه امرؤالقیس، مربوط به قبل از اسلام و دیگری قصیده برده بوصیری، از اشعار دوره بعد از اسلام، تحلیل شده است؛ سپس با تحلیل معنایی چند قصیده و غزل فراقی فارسی، از شاعران ادوار مختلف، به مقایسه و تطبیق فراقیه‌های دو زبان و تأثیرپذیری آن‌ها از هم پرداخته شده است. با این مقایسه، می‌توان دریافت که بسامد برخی واژه‌ها و مضامین، در اشعار فراقی عربی و فارسی پرکاربردتر است. از آن جمله می‌توان به واژه‌ها و تصاویری چون یار، دیار، ساربان، محمل، شتر،کاروان، وادی، اشک، آه، منزل، گریه بر خرابه و ... اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

فراق؛ امرؤالقیس؛ بوصیری؛ امیرمعزی؛ سعدی؛ تطبیقی

مراجع

ترجانی زاده، احمد. 1382ش، شرح معلقات سبع، با مقدمه و تعلیقات جلیل تجلیل، تهران: سروش.

حافظ، شمس الدین محمد. 1369ش، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: انتشارات زوار.

دهلوی امیر خسرو. 1380ش، دیوان، با مقدمه و اشراف محمد روشن، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه.

سعدی شیرازی، مصلح الدین. 1379ش، کلیات، به تصحیح محمد علی فروغی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شمیسا، سیروس. 1381ش، شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: نشر فردوس.

الصنهاجی البوصیری، محمد بن سعید. 1389ش، قصیده برده، ترجمه محمدرضا عادل، آستان قدس رضوی(به نشر)، چاپ اول.

صورتگر، لطفعلی. 1384ش، منظومه‌های غنایی ایران، تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.

عاملی بهایی، بهاءالدین محمد. 1361ش، کلیات اشعار و آثار شیخ بهایی، مقدمه به قلم سعید نفیسی، ج1، تهران: نشر چکامه.

نیشابوری امیر معزی. 1385ش، کلیات دیوان، به تصحیح و شرح محمدرضا قنبری، تهران: زوّار.

 

مقالات

معروف، یحیی و حاتمی پروین. پاییز و زمستان 1392ش، «بررسی تطبیقی غم فراق در غزلیات سعدی و شاب الظریف»، نشریه ادبیات تطبیقی، دانشکده ادبیات علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 5، شماره 9.