روابط معناشناختی شاهد و امام در تقابل عمده تصوری دنیا و آخرت

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 1، دوره 7، شماره 27، آذر 1395، صفحه 9-31   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی محمد میرجلیلی¹؛ محمد عظیمی ده علی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه یزد، یزد، ایران(دانشیار).

²کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه آیه الله حایری میبد یزد.

چکیده

مفاهیم امام و شاهد در دو عالم دنیا و آخرت در قرآن کریم از انواع گوناگونی برخوردارند که با توجه به تقابل عمده تصوری دنیا و آخرت در قرآن می‌توانند در عین حال که هر کدام در دو این دو عالم، معنای خاص خودشان را دارند، به صورت مترادف لحاظ شوند. در برخی استعمالات قرآنی به معانی جامع و یا نسبتاً جامع از این واژگان می‌رسیم. این معانی که گستردگی مفاهیم قرآنی را به نمایش می‌گذارند، معنای خود را مدیون بهره‌گیری از روایات شارح از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) هستند. از آنجا که این معنا توسط آیات متحد الموضوع قرآن قابل اثبات است، لذا ابزاری جهت فهم صحیح این روایات که بعضاً ارتباطی با ظاهر آیات مربوطه قرآنی ندارند تلقی می‌گردند. لذا این نوشتار با روش بنیادین و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای در صدد است ضمن تبیین یک فرایند صحیح معناشناختی، به بررسی برایندهای روابط معناشناختی بین این دو واژه در استعمالات قرآنی به مانند اثبات انحصار مقام حقیقی امامت برای ائمه معصومین(ع) بپردازد. 

کلیدواژه‌ها

روابط هم‌نشین؛ روابط جانشین؛ ایزوتسو؛ معنای لغوی؛ معنای اصطلاحی؛ پیشوای حق؛ شهود

مراجع

قرآن کریم.

ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. 1367ش، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

ابن فارس رازی، احمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن منظور، محمد بن مکرم.1414ق، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1392ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه محمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.

برقی، احمد بن محمد بن خالد. 1371ق، المحاسن، قم: دارالکتب الاسلامیه.

حسینی زبیدی، محمد مرتضی‏. 1414ق‏، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق و تصحیح علی هلالی و علی سیری‏، بیروت: دار الفکر.‏

راغب اصفهانی، حسین بن محمد،1412 ق، ‏‏مفردات ألفاظ القرآن‏، تحقیق و تصحیح داوودی و صفوان عدنان، بیروت- دمشق، ‏دار القلم- الدار الشامیة .

صفار، محمد بن حسن. 1404ق، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم، چاپ دوم، ایران- قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی.

عسکری، حسن بن عبدالله.1400ق، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الآفاق الجدیده.

علی بن موسی، امام هشتم علیه السلام،1406ق،صحیفة الإمام الرضا علیه السلام، مشهد: کنگره جهانی امام رضا(ع).

عیاشی، محمد بن مسعود.1380ق، تفسیر العیّاشی، تهران: المطبعة العلمیه.

فخر الدین بن محمد، حسینی اشکوری، 1375ش، مجمع البحرین‏، احمد مرتضوی، تهران: ‏مرت_ضوی.

قرشی، سید علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة‏.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

گنجی، حسین. بی‌تا، امام‌شناسی، ج1، قم: آشیانه مهر.

 

مقالات

دهقان، سمیرا و مهرناز گلی و حسین خاکپور و فاطمه اثناعشری. 1394ش، «مؤلفه‌های معناشناسی واژگان قرآن در شیوه تبیینی امام علی(ع)»، مطالعات قرآنی، سال ششم، شماره 24، صص9-28. 

عظیمی ده علی، محمد. 1393ش، «معناشناسی واژه شهادت در نظام معنایی قرآن»، مشکوة، ش125، سال سی و سوم.