بررسی تطبیقی جلوه‌ها و کارکردهای اسطوره‌ای آب در «شاهنامه» با «ایلیاد»

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 8، دوره 10، شماره 40، بهمن 1395، صفحه 157-174   

نویسنده

ناهید جعفری

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران(استادیار).

چکیده

مناظر طبیعی بن‌مایه‌های اساسی و مشترک توصیف‌ها و تصویرگری‌ها در اساطیر ایران و جهان هستند که شاعران احساسی‏ترین و لطیف‏ترین‏ پیوند را با آن‌ها دارند؛ "آب" یکی از جلوه‌های طبیعت است که در اسطوره‌های ملل مختلف، همواره از رویارویی قهرمانان با آن در بستر طبیعت سخن به میان آمده است؛ آب در «شاهنامه» و «ایلیاد» جلوه‌های گوناگونی به خود می‌گیرد و با توجه به تفاوت جغرافیای طبیعی ایران و یونان باستان که موجب شده است غالب مناظر طبیعی «شاهنامه» در خشکی و اغلب مناظر طبیعی «ایلیاد» در آب‌های بیکران به وقوع پیوندد؛ اما با این وجود هر دو شاعر تقریباً همسان با یکدیگر از توصیف‌ها و تصویرگری‌های آب، برای تقویت پیوند مخاطب با شعر و باورپذیری بیش‌تر داستان‌های خود بهره جسته‌اند.

کلیدواژه‌ها

جلوه‌های آب؛ نماد؛ قداست؛ شفابخشی؛ تطهیر؛ نامیرایی

مراجع

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1379ش، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ چهارم، تهران: انتشارات یزدان.

اسمیت، ژوئل. 1383ش، فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمه شهلا برادران خسروشاهی، چاپ سوم، تهران: انتشارات روزبهان و فرهنگ معاصر.

الیاده، میرچا، 1376ش، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.

بهار، مهرداد. 1366ش، از اسطوره تا تاریخ، چاپ دوم، تهران: نشر چشمه.

بهار، مهرداد. 1386ش، پژوهشی در اساطیرایران، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگاه.

بیرونی، ابوریحان. 1352ش، آثار الباقیة عن القرون الخالیة، ترجمه علی اکبر دانا سرشت، چاپ اول، تهران: انتشارات ابن سینا.

خلف نیشابوری، ابواسحاق و ابراهیم بن منصور.1340ش، قصص الأنبیاء، تصحیح حبیب یغمایی، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

دادگی، فرنبغ. 1385ش،بندهش، به کوشش مهرداد بهار، چاپ سوم، تهران: انتشارات توس.

رستگار فسایی، منصور. 1381ش، فردوسی و هویت‌شناسی ایرانی، چاپ دوم، تهران: طرح نو.

ساندرزن.ک. 1378ش، گیلگمش، ترجمه داودد منشی زاده، چاپ دوم، تهران: انتشارات جاجرمی.

سهروردی، یحیی‌ بن حبیش. 1385ش، آیت اشراق(تفسیر و تأویل و تصحیح قرآن شیخ شهاب ‌الدین سهروردی)، چاپ سوم، تهران: مهرنیوشا.

شایگان، داریوش. 1355ش، بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شواله ژان وگربران. 1378ش، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، چاپ اول، تهران: انتشارات جیحون.

عبادیان، محمود. 1378ش، فردوسی و سنت و نوآوری در حماسه‌سرایی، چاپ اول، الیگودرز: انتشارات گهر.

عفیفی، رحیم. 1374ش، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

عناصری، جابر. 1387ش، شناخت اساطیر ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.

فاطمی، سعید. 1384ش، اساطیر ایران و روم، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

فردوسی، حکیم ابوالقاسم. 1381، شاهنامه فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان، بر اساس چاپ مسکو، چاپ پانزدهم، تهران: قطره.

کزازی، میر جلال الدین. 1376ش، رؤیا، حماسه، اسطوره، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

گریمال، پیر. 1367ش، فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمه بهمنش، ج اول، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.

گورین، ویلفرد، ال؛ ارل. جی. لیبر؛ جان. ار. ویلینگهام؛ لی، مورگان. 1377ش، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، چاپ سوم، تهران: انتشارات اطلاعات.

هومر. 1378ش، ایلیاد، ترجمه سعید نفیسی، چاپ چهارم، تهران: بهزاد.

هیلنز، جان راسل. 1385ش، شناخت اساطیر ایران، ترجمه محمد حسین باجلانی فرخی، چاپ دوم، تهران: انتشارات اساطیر.

یاحقی، محمدجعفر. 1388ش، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها، چاپ دوم، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.

 

مقالات

خائفی، پرویز. اسفند1379 و فروردین1380، «جلوه گل و بهار در شعر سعدی»،گزارش، شماره 120و121، صص 32-38.

ممتحن، مهدی و همکاران. 1393ش، ویژگی‌های مشترک دو اثر حماسی ایران و آلمان، فصلنامه علمی ترویجی مطالعات ادبیات تطبیقی، سال هشتم، شماره 32، صص55-77.