رابطه ی فضاهای بی دفاع شهری با احساس امنیت اجتماعی (مطالعه ی موردی: شهروندان شهر تهران)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 6، دوره 7، شماره 22، خرداد 1396، صفحه 135-156   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اکبر طالب پور

استادیار جامعه شناسی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی(ره)

چکیده

بررسی رابطه بین فضاهای شهری و احساس امنیت شهروندان یکی از مباحث جامعه‌شناسی شهری است که مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته است؛ این فضاها می‌توانند تأثیر به سزائی در ایجاد احساس امنیت داشته باشند. مقاله‌ی حاضر به مطالعه‌ی ویژگیهای فضاهای شهری و نقش آن در احساس امنیت شهروندان با استفاده از نظریات گوناگون جامعه‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی و طراحی شهری همچون نظارت چشم‌های خیابان جین جاکوبس، تفاوت فرهنگی راپوپورت، فضای قابل دفاع نیومن، پنجره‌ی شکسته ویلسون، پیشگیری وضعی از جرم کلارک، ری جفری و چیدمان فضایی هیلیر در سال 1394 در شهر تهران پرداخته است. روش پژوهش حاضر مبتنی بر پیمایش و ابزار پرسشنامه بوده است. پرسشنامه پژوهش ابعاد امنیت را در چهار مؤلفه‌ی احساس امنیت مالی، روانی، جانی و ناموسی با 28 گویه مورد بررسی قرار داده است. روایی پرسشنامه‌ی تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ معادل 89.% برآورد گردید. تعداد 400 نفر از شهروندان تهرانی نمونه‌ی تحقیق را شامل می‌شدند که از پنج حوزه‌ی شهری شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تهران برگزیده شدند. نتایج نشان دادند احساس امنیت شهروندان تهرانی در فضاهای با دفاع بیش از فضاهای بی‌دفاع است. آزمون فرضیه رابطه بین فضای شهری و ابعاد احساس امنیت نشان داد تفاوت معناداری از نظر انواع احساس ناامنی بین شهروندان به تفکیک فضای بی‌دفاع و بادفاع مشاهده می‌گردد. تحلیل رگرسیونی نشان داد متغیرهای مستقل، طراحی و معماری نامناسب فضای شهری، عدم نظارت مداوم بر عرصه‌ی فضاهای شهری تراکم پایین جمعیت، حضور افراد غریبه و پیش‌فرض عدم امنیت 79درصد از تغییرات احساس ناامنی را تبیین نمودند. 

کلیدواژه‌ها

احساس امنیت؛ فضاهای شهری؛ طراحی محیطی؛ طراحی کالبدی؛ فضاهای بی‌دفاع

مراجع

-         احمدی، حبیب. (1387)، جامعه‌شناسی انحرافات، تهران، انتشارات سمت.

-         افروغ، عماد. (1377)، فضا و نابرابری اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

-         بوزان، باری، الی ویور، یاپ دوویلد. (1386). چارچوبی تاره برای تحلیل امنیت، ترجمه‌ی علیرضا طیب، انتشارات مطالعات راهبردی، چاپ اول.

-         پل، روی. (1382). معماری امنیت اجتماعی، ترجمه‌ی منیژه نویدنیا، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی، دوره نهم، شماره‌ی 31.

-         خاموشی، طاهره. (1387)، نقش طراحی شهری در ایجاد فضاهای عمومی امن در راستای کاهش ناهنجاریهای اجتماعی، دانشگاه تربیت مدرس، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی طراحی شهری.

-         چپمن، دیوید. (1386)، آفرینش محلات و مکانها در محیط انسان ساخت، ترجمه‌ی شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبان، تهران: نشر دانشگاه تهران.

-         راپوپورت، آموس (1384)، انسان‌شناسی مسکن، ترجمه‌ی خسرو افضلیان، تهران: نشر خانه هنرمند.

-         ساروخانی، باقر و نویدنیا، منیژه. (1385). امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت، فصلنامه‌ی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره‌ی 22.

-         صدیق سروستانی، رحمت الله (1369)، انسان و شهرنشینی، نامه‌ی علوم اجتماعی، سال چهارم، شماره‌ی4.

-         فیالکوف، یانکل (1388)، جامعه‌شناسی شهر، عبدالحسین نیک گهر، تهران: انتشارات اگه.

-         کرلینجر، فرد. ان (1382)، مبانی پژوهش در علوم رفتاری، ترجمه‌ی پاشاشریفی، تهران: انتشارات آوای نور.

-         لینچ، کوین. (1383). سیمای شهر، ترجمه‌ی منوچهر مزینی، تهران: دانشگاه تهران.

-         مدیری، آتوسا. (1385). جرم و خشونت در فضای عمومی شهری، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره‌ی 22.

-         Clarke. R. V. (1997). Situatinal Crime Prevention: Successful Case Study. Heston. albany. Ny.

-         Cornish. D. B. and Clarke. r. v. (1986). The Reasoning Criminal. Rational choice perspectives on offending. spring-verlag: NY

-         Crowe. T. (1997). Crime prevention Through Environmental Design strategies and Application, Routledge,London..

-         Hall. E. T. (1976). The hidden Dimension .Doubleday: Garden city. press. Cambridge

-         Jacobs. j. (1981). The Death and Life of Great American cities. New York. Vintage.

-         Jeffery, C.R. (1971), Crime Prevention Through Environmental Design, Sage Publications, Beverly Hills, CA.

-         Jeffery, C.R., Zahm, D.L., (1993), "CPTED, Opportunity Theory and Rational Choice Model", in Routine Activity and Rational Choice, Advance in criminology theory, vol 5, edited R.Clarke, New Brunsiwck.

-         Newman. Oscar. (1996). Creating Defensible Space. Department of housing and urban development, New York: Collier Books.

-         Trancik. Roger (1986). Finding Lost Space. New York.Van Nostrand Reinhold.

-         Wilson. J. (1982). Broken Windows: The police and Neighborhood Safety. The Atlantic Monthly (March): 29-83.

-         Zukin. S (1995). The Culture of Cities. New York. Blackwell publishers.