مقایسه کانی‌شناسی و ژئوشیمی دگرسانی لیستونیتی شدن در سنگ‌های اولترامافیک افیولیت نائین (باختر ایران مرکزی) و افیولیت خوی- چالدران (شمال غرب ایران)

ژئوشیمی

مقاله 5، دوره 5، شماره 3، آذر 1395، صفحه 269-278

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

حمید کریم زاده

چکیده

افیولیت نائین در حاشیه غربی خرده قاره ایران مرکزی در بخش غربی زون گسلی درونه- بافت واقع شده است. منطقه اول مورد مطالعه این پژوهش در جنوب افیولیت نایین قرار دارد. اصلی­ترین واحد سنگی این آمیزه رنگین را پریدوتیت‌های دگرگون شده گوشته تشکیل داده‌اند. ترکیب غالب در پریدوتیت‌های دگرگون شده، هارزبورژیت می­باشد که در درجات مختلف، سرپانتینی گشته­اند. سرپانتینیت‌ها در جنوب افیولیت نائین به صورت توده‌ای و برشی یافت می‌شوند. منطقه دوم مورد مطالعه در افیولیت خوی- چالدران واقع در شمال غرب ایران در منطقه خان­گلی قرار دارد. اصلی­ترین واحد سنگی این افیولیت را نیز پریدوتیت‌های دگرگون شده گوشته تشکیل داده‌اند. که باز ترکیب غالب این پریدوتیت‌های دگرگون شده، هارزبورژیت می­باشد که سرپانتینی شدن آن­ها بیشتر از نوع برشی می­باشد. تبدیل پریدوتیت به سرپانتینیت باعث ایجاد سنگی سبک و متخلخل می‌گردد. در نتیجه شرایط مناسبی را برای چرخش آب‌های گرم فراهم می‌آورد. صعود محلول‌های گرمابی حاوی  CO₂و H₂O و یون‌های Ca²⁺ و Mg²⁺ و عناصر کانسارساز در امتداد سطوح ضعیف سنگ‌ها باعث کربناتی شدن سرپانتینیت و تشکیل لیستونیت می‌گردد. سپس در محیط مقدار SiO₂ بالا می­رود که موجب تشکیل لیستونیت­های سیلیسی می­گردد. بر طبق مشاهدات صحرایی، میکروسکوپی و بر حسب فراوانی کانی‌های کربناتی و سیلیسی، لیستونیت‌های هر دو منطقه را می‌توان در سه گروه جای داد: لیستونیت‌های کربناته، لیستونیت‌های کربناته- سیلیسی و لیستونیت‌های سیلیسی. لیستونیت‌های هر دو منطقه از دیدگاه اقتصادی دارای آنومالی عناصر با ارزشی چون Sn, Sb, As, Co, Ni, Cr  Au,و  Hgمی‌باشند. براساس مطالعات ژئوشیمیایی و مقاطع صیقلی میزان عنصر طلا در جنوب افیولیت نائین و عنصر جیوه در خان­گلی قابل توجه می­باشند.

کلیدواژه‌ها

لیستونیتی شدن؛ ژئوشیمی؛ کانی‌شناسی؛ افیولیت خوی- چالدران؛ افیولیت نایین

مراجع