أزمات المرأة فی روایة «زقاق المدق» علی أساس علم اجتماع المحتوی

فصلیة دراسات الادب المعاصر

مقاله 2، دوره 9، شماره 33، دی 2017، صفحه 35-58   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فاطمه قادری¹؛ فاطمه جمشیدی²

¹عضو هیئة‌ التدریس فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة یزد، یزد،‌ ایران(أستاذة مشارکة)

²طالبة الدکتوراه فی فرع اللغة العربیة وآدابها بجامعة یزد،‌ یزد، ‌ایران

چکیده

إنّ الأدب یعکس علاقات الإنسان بالآخرین وبنفسه، کما یکشف عن تصویر الواقع الذی یحیط به؛ لذلک یشعر الإنسان بحاجة إلی فهم الأعمال الأدبیة وتحلیل مضامینها. إنّ علم اجتماع المحتوی کإحدی مناهج النقد الاجتماعی للأدب یهتمّ بدراسة محتوی الآثار الأدبیة. فقد درست هذه المقالة مضامین روایة «زقاق المدق» خلالَ الأزمات الاجتماعیّة الموجودة فی شخصیّة «حمیدة» کالشخصیّة الرئیسیة عبر منهج الوصفی التحلیلی لمحتوی الروایة. فهناﻙ فی بدایة الأمر تحدید العلاقة بین الاجتماع والأدب والتعریف بمنهج علم اجتماع المحتوی ثم اُستُشهِدَ بالأزمات الاجتماعیّة فی حیاة «حمیدة».

کلیدواژه‌ها

علم اجتماع المحتوی؛ الروایة المصریة؛ نجیب محفوظ؛ زقاق المدق

مراجع

أبوهیف، عبدالله. 1996م، اتجاهات النقد الروائی فی سوریة، دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب.

أحمد فراج. 2003م، الثقافةوالعولمة، الهیئةالعامة لقصور الثقافة، دون مکان: کتاب أبحاث المؤتمر الرابع لإقلیم غرب ووسط الذلتا.

آلن اس. میلوارد. 1375ش، جنگ، اقتصاد و جامعه، ترجمه حسین میرجلیلی، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).

بابازاده، علی اکبر. 1374ش، زمینه‌های فساد در جامعه و راه درمان، دوره دو جلدی، قم: انتشارات قدس.

بدوی، محمّد. 2006م،الرّوایةالحدیثة فی مصر،برعایة سوزان مبارﻙ، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.

زالا مانسکی، هنری. 1381ش، بررسی محتوا‌ها، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات، چاپ پنجم، تهران: نشر چشمه.

سویدان، سامی. 2006م،المتاهة والتمویه فی الروایةالعربیة، بیروت: دار الآداب.

صابر، نجوی. 1990م، النقد الأخلاقی أصوله وتطبیقاته، بیروت: دار العلوم العربیة.

عبد الــمعطی، عبدالباسط. 1981م، اتجاهات نظریة فی علم الاجـتماع، الکـــویت: عالم المـــعرفة.

عسگری حسنک لو، عسگر. 1387ش، نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی، تهران: فرزان روز.

العشماوی، فوزیة. 2005م، المرأة فی أدب نجیب محفوظ، برعایة سوزان مبارﻙ، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.

عودة، محمود. دون تاریخ، أسس علم الاجتماع، بیروت: دار النهضة العربیة.

غنیمی هلال، محمّد. 1997م، النقد الأدبی الحدیث، القاهرة: نهضة مصر.

غولدمان، لوسیان. 1993م، مقدّمات فی سوسیولوجیةالرّوایة، ترجمة بدرالدین عرودکی، سوریة: دار الحوار للنّشر والتوزیع.

الغیطانی، جمال. 1980م، نجیب محفوظ یتذکّر، بیروت: دار المسیرة.

فریجات، عادل. 2000م، مرایا الرّوایة(دراسات تطبیقیة فی الفنّ الروائی)، دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب.

قصّاب، ولید ابراهیم. 2009م، مناهج النقد الأدبی الحدیث(رؤیةإسلامیة)، الطّبعة الثّانیة، دمشق: دار الفکر.

کاظمی پور، عبدالمحمّد. 1382ش، باورها و رفتارهای مذهبی در ایران، تهران: انتشارات طرح ملّی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

گریس، ویلیام جوزف. 1381ش، ادبیات و بازتاب آن، مترجم بهروز عزبدفتری، تبریز: انتشارات فروزش.

لونتال، لئو. 1386ش، رویکرد انتقادی در جامعه‌شناسی، ترجــمه محمّدرضا شادرو، تهران: نشــر نی.

محفوظ، نجیب. دون تاریخ، زقاق المدق، القاهرة: مکتبة مصر.

محفوظ، نجیب. 1996م، حول التّدیّن والتّطرّف،القاهرة: الدار المصریة اللبنانیة.

محمّد، عزیزة محروس وآخرون. 2008-2009م، أسباب العنف وآثاره على المجتمع المصری، القاهرة: جامعة قاهرة.

مرتاض، عبداﻟﻤﻠﻚ. 1998م، فی نظــریة الرّوایة(بحث فی تقنــیات السرد)، الکــویت: عالم المعرفة.

میرعابدینی، حسن. 1380ش، صد سال داستان نویسی ایران(دوره سه جلدی)، چاپ دوّم، تهران: نشر چشمه.

هانری میشل. 1370ش، جنگ جهانی دوّم، ترجمه عبّاس آگاهی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

 

المقالات

الخواجا، حمدی. 2012م، «أثر الفساد علی الجوانب الاقتصادیة والاجتماعیة»، ورقة عمل مقدمة فی الورشة التدریبیة بعنوان "الموروث الدینی ودوره فی محاربة الفساد"، فلسطین، صص 1- 13.

رحمدل، غلامرضا و سهیلا فرهنگی. پاییز 1387ش، «پژوهش‌های میان رشته‌ای در مطالعات ادب فارسی»، نشریه پژوهش‌های ادبی، شماره 21، صص 23 - 44.

ریحانی أردبیلی، عظیمة، وسیّد إبراهیم دیباجی. ربیع 1393ش، «دراسةمقارنة بین روایتی «تنگسیر» و «اللص والکِلاب»»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، جامعة آزاد الإسلامیة، فرع جیرفت، السنة السادسة، العدد الواحد والعشرون، صص 41- 62.

سالم، نادیة. سبتمبر1983م، «إشکالیات استخدام تحلیل المضمون فی العلوم الاجتماعیة»، مجلة العلوم الاجتماعیة، العدد الثالث، صص 43 - 60.

صیّادانی، علی وآخرون. ربیع 1394ش، «إشکالیة خصائص النقد التأثّری فی الأدب العربی»، دراسات الأدب المعاصر، جامعة آزاد الإسلامیة، فرع جیرفت، السنة السّابعة، العدد الخامس والعشرون، صص33- 44.

منتظری، آزاده ومحمّد خاقانی اصفهانی، ومنصورة زرکوب. صیف 1391ش، «النقد الاجتماعی للأدب نشأته وتطوّره»، فصلیة إضاءات نقدیة، العدد السادس، صص 151 - 172.