بررسی بدبینی، یأس و نهیلیسم در افکار ابوالعلاء معری و صادق هدایت

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 6، دوره 11، شماره 42، مرداد 1396، صفحه 115-132   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

بهرام دهقان¹؛ سمیه شریعتی زاده²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کهنوج، کهنوج، ایران(استادیار)

²دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کهنوج، کهنوج، ایران

چکیده

با نگاهی گذرا به تاریخ گذشته به نحوه زندگی برخی از شخصیت‌های بزرگ و نام‌آشنایی برمی‌خوریم که نوع زیستن آن‌ها متفاوت بوده است؛ و این تفاوت ریشه در افکار آن‌ها داشته است. از جمله این موارد دو شخصیت ابوالعلاء معرّی و صادق هدایت هستند؛ ایشان دارای اسلوبی ابتکاری و منحصر به فرد در فلسفه بدبینانه، سبک زندگی پوچ‌گرایانه و اخلاق ریاضت طلبانه است و شاید بتوان نابینایی‌اش را آغازی بر زندگی پر پیچ و خم و افکار پیچیده او دانست و صادق هدایت که نویسنده‌ای نهیلیستی است، یأس و دلهره فلسفی ایشان را شاید بتوان گفت ناشی از رفاه است، رفاهی که خودش در پدیدآمدن آن هیچ سهمی ندارد. بنابراین پژوهش پیش رو بر آن است که برخی از موارد فوق را شناسایی و زمینه‌هایی که منجر به یأس و ناامیدی و ... شده است را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

مرگ اندیشی؛ روح افسرده؛ تنهایی؛ گیاهخواری؛ نیست انگاری

مراجع

قرآن کریم.

ابن خلکان، احمد بن محمد. 1364ش، وفیات الأعیان، قم: انتشارات شریف رضی.

ابن خلکان، شمس الدین احمد بن محمد. 1992م، وفیات الأعیان، بیروت: دار الثقافه.

ابوالقاسمی، محسن. 1387ش، مانی به روایت ابن ندیم، چاپ سوم، تهران: طهوری.

اسکندری، احمد. 1381ش، تاریخ ادبیات عرب، ترجمه سیدمحمد رادمنش، تهران: دیبا.

برنز، دیوید. 1374ش، شناخت‌درمانی؛ روان‌شناسی افسردگی، ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران: نشر اوحدی.

بهارلو، محمد. 1374ش، نامه‌های صادق هدایت، تهران: نشر مرکز.

بهارلوئیان، شهرام فتح الله اسماعیلی. 1379ش، شناختنامه صادق هدایت، تهران: نشر قطره.

پاپولوس، دیمتری. 1377ش، غلبه بر افسردگی، ایرج صابری، تهران: نشر نو.

پور افکاری، نصرت الله. 1373ش، نشانه شناسی بیماری روانی، تهران: آزاده.

حسین، طه. 1991م، من تاریخ الأدب العربی، ج3، بیروت: دار العلم للملایین.

حسین، طه. بی تا، گفت و شنود فلسفی(در زندان ابوالعلاء معری)، ترجمه حسین خدیوجم، تهران: مروارید.

حموی، یاقوت. 1993م، معجم الأدباء، بیروت: دار المغرب الإسلامی.

خامه‌ای، انور. 1374ش، چهار چهره، تهران: نشر اوج.

دستغیب، عبدالعلی. 1364ش، نقد آثار هدایت، تهران: سپهر.

سجادی، سیدجعفر. 1375ش، فرهنگ معارف اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران.

سلیگمن، مارتین. 1391ش، آسیب‌شناسی روانی با نگرش به منابع اسلامی، تهران: سمت.

صلیبا جمیل، صانعی. 1373ش، فرهنگ فلسفی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طیب ،سید عبدالحسین. 1378ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، ج 9، تهران: انتشارات اسلام.

عطایی راد، حسن و سید جلال قیامی. 1380ش، مرد اثیری، تهران: روزگار.

فروخ، عمر. 1342ش، عقاید فلسفی ابوالعلاء فیلسوف معره، ترجمه حسین خدیو جم، تهران: مروارید.

کاتوزیان، همایون. 1377ش، صادق هدایت از افسانه تا واقعیت، تهران: طرح نو.

کتیرایی، محمود. 1349ش، کتاب صادق هدایت، تهران: اشرفی.

کریستن سن، آرتور. 1385ش، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چاپ پنجم، تهران: صدای معاصر.

مصطفوی، حسن. 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

معری، ابوالعلاء. 1999م، دیوان اللزومیات، بیروت: مؤسسه علمی مطبوعات.

هدایت، صادق. 1346ش، سه قطره خون، تهران: جاویدان.

هدایت، صادق. 1356ش، سایه روشن(داستان س.گ.ل.ل)، چاپ سوم، تهران: جاویدان.

یاحقی، محمدجعفر. 1376ش، چون سبوی تشنه، چاپ چهارم، تهران: جامی.

 

مقالات

پور جوادی، نصرالله. 1389ش، «پرهیز از گوشتخواری در تصوف»، نامه فرهنگستان، دوره یازدهم، شماره دوم.

زمانیان، علی. 1385ش، «نهیلیسم از انکار تا واقعیت»، فصلنامه راهبرد، شماره 4.

کراسبی، دانلدای. 1383ش، «نهیلیسم»، ترجمه محمود لطفی، نامه فرهنگ، شماره 54.