بررسی کارکردهای تکرار در القای مضامین اخلاقی و تعلیمی (مطالعه موردی شعر شفیعی کدکنی)

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 9، شماره 33، خرداد 1396، صفحه 29-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن ذوالفقاری^{* 1}؛ اکبر اسدی دامناب²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک(نویسنده مسوول)

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

«تکرار» در زیبایی­شناسی شعر معاصر نقش بسزایی دارد و این آرایه بلاغی موجب پیوند نا­گسستنی شعر معاصر با موسیقی و اندیشه شده‌است. هدف این مقاله بررسی نقش تکرار و کارکردهای آن در تبیین و تعلیم اندیشه­های اخلاقی شعر شفیعی کدکنی در دو مجموعه «شبخوانی» و «در کوچه­باغ­های نشابور» است و این که عنصر تکرار و کارکردهای آن تا چه اندازه در القای مضامین تعلیمی کلام شفیعی کدکنی نقش دارد. تکرار در این اشعار بیشتر در چهار حوزه صامت­ها و مصوت­ها، هجاها، واژگان و جملات صورت گرفته است. این عامل در به وجود آمدن مضامین اخلاقی و تعلیمی نقش مهمی بر عهده گرفته است؛ مفاهیم و مضامینی همچون دعوت به مبارزه با ظلم، وطن­خواهی، بیان محرومیت­ها و ستم­کشی­ها، توجه به فرهنگ شهادت و بیان مطالب مربوط به آن، دمیدن روح امید در دل مخاطب و عصیان علیه خفقان و استبدادو ... . شفیعی کدکنی برای انتقال و تعلیم آموزه­های اخلاقی، باورهای ملی و دینی و مسائل اجتماعی به بهترین وجه از عنصر تکرار در شعر خود بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

اشعار تعلیمی؛ شفیعی کدکنی؛ تکرار؛ کارکردهای تکرار

مراجع

1- ارسطو.(1357). فن شعر. مترجم عبدالحسین زرین­کوب. تهران: امیر­کبیر.

2- پوک، گراندو داینا نیوئل.(1392). مبانی تاریخ هنر. ترجمه مجید پروانه­پور. تهران: ققنوس.

3- حسنی، حمید. (1371). موسیقی شعر نیما. تهران: کتاب زمان.

4- دانشور، سیمین. (1375). شناخت و تحسین هنر. تهران: کتابک سیامک.

5- روحانی، مسعود. (1390). بررسی کارکردهای تکرار در شعر معاصر. بوستان ادب دانشگاه شیراز، شماره دوم. ص.ص. 168-145.

6- رید، هربرت.(1353) هنر امروز. ترجمه سروش حبیبی. تهران: امیر­کبیر.

7- زرقانی، مهدی. (1387). چشم­انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.

8- شفیعی کدکنی، محمد­رضا.(1376). آیینه­ای برای صداها. تهران: سخن.

9- -----------------.(1391). رستاخیز کلمات. تهران: سخن.

10- ----------------.(1375). در صور خیال شعر فارسی. تهران: آگاه.

11- -----------------. (1376). موسیقی شعر. تهران: آگاه.

12- عباسی، حبیب­الله. (1387). سفرنامه باران. تهران: روزگار.

13- علوی­مقدم، مهیار. (1377). نظریه­های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت.

14- فتوحی، محمود.(1378). شکل و ساخت شعر شفیعی در سفرنامه باران. نقد و تحلیل اشعار دکتر محمد­رضا شفیعی کدکنی. تهران: روزگار.

15- فرشیدورد، خسرو. (1373). درباره ادبیات و نقد ادبی. تهران: امیر­کبیر.

16- گراهام، گوردن. (1383). فلسفه هنرها. ترجمه مسعود علیا. تهران: ققنوس.

17- مشکوة الدینی، مهدی.(1385). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

18- وحیدیان کامیار، تقی. (1379). بدیع از دیدگاه زیبایی­شناسی. تهران: دوستان.

19- وفایی، عباسعلی و اخلاق، مانا.(1395). تأثیر واج در القای مفاهیم با تأکید بر زبان تعلیمی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. سال 8، ش 29، ص. ص. 60-33.

20- ولک، رنه. (1377). تاریخ نقد جدید. ترجمه سعید ارباب شیرانی. تهران: نیلوفر.

21- یلمه­ها، احمد­رضا.(1395). بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران. فصلنامه پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان. سال 8. شماره 29. ص.ص.90-61.