بررسی فرآیند تأثیر محیط بر شخصیت متنبی و سعدی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 8، دوره 11، شماره 43، آبان 1396، صفحه 157-181   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

جواد خانلری¹؛ ابراهیم نامداری¹؛ منیره سادات طلایی تبار²

¹عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور(استادیار)

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور مرکز کرمانشاه

چکیده

هر فرهنگی ویژگی‌های خاص خود را دارد و این ویژگی‌ها بر شکل‌گیری شخصیت کاربران فرهنگی تأثیر دارد، چنانکه انگلیسی‌ها خونسردند و آمریکایی‌ها متعهد، ژاپنی‌ها پرتلاش و اسکاتلندی‌ها خسیس و فرانسوی‌ها رمانتیک و ایرانی‌ها بدبین هستند. اوضاع و احوال روزگار سعدی و متنبی به گونه‌ای بوده است که آن‌ها به حکمت گرایش پیدا کرده‌اند. این دو شاعر تحت تأثیر فضای زمانه خود بوده‌اند. انتشار فرهنگ یونانی و فارسی در گرایش هر دو به سخنان حکیمانه تأثیر داشته است. اندیشه‌های موعظه‌گرایانه تحت تأثیر زمان و محیط اجتماعی سیاسی، در شعر سعدی و متنبی شکل می‌گیرد. خودستایی متنبی اثرگرفته از عصر و زمانه او است و گرایش بیش از حد سعدی به تواضع و فروتنی، برخاسته از روحیات زمانه‌اش است.

کلیدواژه‌ها

شخصیت؛ عامل محیط؛ تعامل؛ متنبی؛ سعدی

مراجع

کتابنامه

آلن اٌ. راس. 1392ش، روان‌شناسی شخصیت، ترجمه سیاوش جمالفر، ویرایش2، تهران: نشر روان.

آیسنک، هانس یورگن. 1377ش، واقعیت و خیال در روان‌شناسی، ترجمه محمدنقی براهنی، ینسان کاهان، چاپ دوم، تهران: انتشارات رشد.

اثر آفرینان. 1378ش، زندگینامه نام‌آوران فرهنگی ایران، مجلد سوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.

ابن الرسول، سید محمدرضا. 1386ش، مولوی و متنبی، فرهنگ، ش 64-63.

البرقوقی، عبدالرحمان.2001م، شرح دیوان المتنبی، المجلد الاول، بیروت: دار الکتب العلمیه.

التونجی، محمد. 1992م، المتنبی مالی الدنیا وشاغل الناس، الطبعة الثانیه، لا مک: عالم الکتب.

حسین، طه. بی تا، مع المتنبی، الطبعة الثالثة عشره، قاهره: دار المعارف.

الدسوقی، عبدالعزیز. 2006م، المتنبی، شاعر العروبة وحکیم الدهر، مصر: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.

دهخدا، علی اکبر. بی تا، لغتنامه، جلد هشتم، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

روپ، ربرتو مایلی. 1380ش، ساخت، پیدایی و تحول شخصیت، ترجمه محمود منصور، تهران: دانشگاه تهران.

ریچارد آی. لاینون و لئونارددی گود اشتاین. 1388ش، ارزیابی شخصیت، ترجمه دکتر سیامک نقشبندی و علی قربانی و حمیدرضا حسین شاهی برواتی و الهام ارجمند. تهران: نشر روان.

سعید شاملو. 1374ش، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت، تهران: رشد.

سعدی شیرازی، مصلح الدین. 1385ش، کلیات، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: نشر هرمس.

رضایی دُری، غلام‌عباس و محمدحسن حسن زاده نیری. 1383ش، شرح گزیده دیوان متنبی، تهران: دانشگاه تهران.

زرین کوب، عبدالحسین. 1386ش، حدیث خوش سعدی، تهران: نشر سخن.

زهتابی، محمدرضا. بی تا، شخصیت‌های نامی ایران، تهران: انتشارات پدیده.

شرف الدین، خلیل. 1992م، المتنبی أُمّه رجُل، بیروت: الهلال.

صفاء، ذبیح الله. 1356ش، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.

الطبال، أحمد. 1985م، المتنبی؛ دراسه نصوص من شعره، طرابلس: منشورات المکتبة الحدیثه.

فاضلی، محمد. 1372ش، التعریف بالمتنبی من خلال اشعاره، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

الفاخوری، حنا. 1383ش، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: توس.

کبریت، سمیر محمد. 2001م، ابوالطیب المتنبی؛ حیاته، خصائصه العامة، مختارات من شعره، بیروت: دار المعرفه.

منوچهریان، علیرضا. 1388ش، ترجمه و تحلیل دیوان متنبی از شرح برقوقی، جلد اول و دوم، تهران: زوّار.

محیط طباطبایی، محمد. 1357ش، مولوی و سعدی، تهران: کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد.

المتنبی، احمد بن حسین. بی تا، دیوان المتنبی، بیروت: دار صادر.

الیازجی، ناصیف. العرف الطیب فی شرح دیوان أبی الطیب، المجلد الأول والثانی، بیروت: دار صادر.

 

مقالات

لیلا قاسمی حاجی آبادی، مریم پیکانپور. 1389ش، «غزل در اشعار سعدی و متنبی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال چهارم، شماره 14.