اندرزنامه، رسالة‌ تعلیمی تازه یافته از بسمل شیرازی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 4، شماره 16، اسفند 1391، صفحه 83-102   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

احمدرضا یلمه ها

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

چکیده

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. ساختار اندرزنامه‌ها نیز متنوع و بیشتر در سه قالب منثور، منظوم و پندهای منثور آمیخته به نظم است. با وجود شناسایی بسیاری از پندنامه‌های دوران پیش از اسلام و نیز دوران اسلامی، هنوز فهرست کاملی از اینگونه آثار تدوین نشده و اندرزنامه‌های ناشناخته و مجهول‌القدر بسیاری وجود دارد. یکی از این اندرزنامه‌های ارزنده، اندرزنامة علی اکبر نواب شیرازی، ادیب و شاعر ایرانی سدة سیزدهم قمری، معروف به بسمل است. از این اثر، سه دست نوشته (و عکس) در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران باقی مانده است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. این پژوهش با نگاهی کوتاه به اندرزنامه‌نویسی در ادب فارسی، به معرفی نسخه‌های خطی باقی مانده از این اثر، به همراه تحلیلی کوتاه از آن پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ اخلاقیات؛ بسمل شیرازی؛ اندرزنامه؛ نسخه‌های خطی

مراجع

 

1- انوشه، حسن. (1381). فرهنگنامة ادبی فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

2- بسمل شیرازی، حاج علی اکبر نواب. (1371). تذکرة دلگشا، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز: انتشارات نوید.

3- -------------------------- . (1248 ق). اندرزنامه، نسخة خطی به شمارة 2999 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.

4- --------------------------. (بی تا). اندرزنامه، نسخة خطی به شمارة 3527 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.

5- -------------------------. (بی تا). اندرزنامه، نسخة خطی به شماره 3189 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.

6- درایتی، مصطفی. (1389). فهرستوارة دست‌نوشته‌های ایران، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

7- سعادت، اسماعیل. (1384). دانشنامة زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب  فارسی.

8- مایل هروی، نجیب. (1380). تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.

9- محمدی، محمد. (1352). ادب و اخلاق در ایران پیش از اسلام، تهران: ادارة کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.

10- مشرف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن، با همکاری انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

11- معصوم علیشاه، محمد معصوم. (1345). طرائق الحقایق، به کوشش محمد جعفر محجوب، تهران: کتابخانة سنایی.

12- موسوی بجنوردی، کاظم. (1389). دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

Referrences:

1 - Anousheh, Hassan. (1381). Letter of Persian literary culture, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

2 - Besmele Shirazi, Ali Haji Navab Akbar. (1371). Tazkerat Delgosha, thanks to efforts of Fsaiee Mansour, Shiraz: Navid Publication.

3 ----------- (1248 AH). Andarznameh, 2999 ​​issue of manuscripts to the Central Library of Tehran University.

4------------(without date). Andarznameh, 3527 issue of manuscripts to the Central Library of Tehran University.

5 -. (B.). Andarznameh, 3189 Number manuscripts to the central library of Tehran University.

6 - Derayati, Mostafa. (1389). Fehrstvareh manuscripts in Iran, Tehran: Library, Museum and Documentation Center of parliament.

7 - Saadat, E. (1384). Compilation of Persian Language and Literature, Tehran: Academy of Persian Language and Literature.

8 - Mile Heravi, Najib. (1380). making copy and critical edition of manuscripts, Tehran: Publication of Culture and Islamic Guidance.

9 - Mohammadi, Mohammad. (1352). Literature and Ethics in pre-Islamic Iran, Tehran: Ministry of Culture and Arts Department of Writing.

10 - Mosharraf Maryam. (1389). extracts the educational literature of Iran, Tehran:  in collaboration with the Shahid Beheshti University.

11 - Masoom Ali Shah, Mohammad Masoom. (1 345). Tarayeq Alhaqayeq, with efforts of Mohammad Jafar Mahjoub, Tehran Sanaei library.

12 - Mousavi Bojnordi, Kazem. (1389). the Great Islamic Encyclopedia, Tehran: The Great Islamic Encyclopedia.