جنبه‌های تعلیمی مثنوی حدیقه سنایی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 4، شماره 15، آذر 1391، صفحه 1-24   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

دکتر اسحاق طغیانی¹؛ مریم حیدری²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

عرفان همواره در رونق و شکوفایی ادبیات تعلیمی نقشی اساسی داشته است. فرهنگ کناره­گیری از دنیا، توجه به ناپایداری و گذرا بودن دنیا و شادی و غم­های آن، دوری از رذائل اخلاقی و پرداختن به فضائل از جمله مسائل مشترک عرفان و ادبیات تعلیمی است.
مثنوی حدیقة الحقیقه نخستین منظومة عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفانی، دینی و اخلاقی سروده شده است و سنایی اولین شاعری است که از حکایت و تمثیل برای تعلیم مسائل اخلاقی و عرفانی کمک گرفته و در این زمینه سرمشق شاعران بعد از خود قرار می­گیرد.
این مقاله بر آن است که جنبه­های مختلف مفاهیم تعلیمی و اخلاقی را در حدیقة سنایی بررسی کند و نقش برجستة حکایت­ها و تمثیل­های این منظومه را در بیان این مفاهیم نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

حدیقة الحقیقه؛ سنایی غزنوی؛ ادبیات تعلیمی؛ مفاهیم اخلاقی؛ حکایت؛ تمثیل

مراجع

 

1- بارانی، محمد، گل­افشانی، رشید .(1391). «مثنوی دریای فضایل تربیتی و تعلیمی»، پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال چهارم، شمارة 13، صص: 86- 63.

2- پورنامداریان، تقی .(1374). رمز و داستان­های رمزی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

3- دبروین، ج.ت.پ .(1378). حکیم اقلیم عشق، ترجمة مهیار علوی مقدم و محمدجواد مهدوی، مشهد: بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.

4- زرقانی، سید مهدی .(1377). «افق­های شعر و اندیشة سنایی غزنوی»، کیهان فرهنگی، شماره 145، صص 19- 16.

5- زرین­کوب، عبدالحسین .(1372). پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، تهران: سخن.

6- سلمی، عبدالرحمن .(1369). مجموعة آثار، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

7- سنایی، ابوالمجد مجدود ابن آدم .(1377). حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقة، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

8- عطار نیشابوری، فریدالدین .(1383). منطق‌الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

9- فرخ‌نیا، مهین­دخت .(1389). «ساختار داستانی حکایتها در حدیقة سنایی»، کاوش‌نامه، سال یازدهم، شمارة 21، صص: 60- 39.

10- فتوحی، محمود و محمدخانی، علی اصغر .(1385). شوریده‌ای در غزنه، تهران: انتشارات سخن.

11- مدرس رضوی، محمدتقی .(بی‌تا). تعلیقات حدیقة­الحقیقه، تهران: مؤسسة مطبوعاتی علمی.

12- مشرف، مریم .(1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی، تهران: سخن.

13- مولوی، جلال الدین محمد بلخی .(1374). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسن، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.  

 

References:

1- Barani, Mohammad, Golafshani, Rashid, 1391, the sea of educational and cultural parable, Educational literature bulletin, Fourth year, No 13

2- Poornamdarian, Taghi, 1374, the secret and secret stories, Tehran, educational-cultural Publications

3- Debarvin, J.T.P, 1378, Hakime Eghlime Eshgh, Translation of Mahyar Alavi Moghadam & Mohammad Javad-e Mahdavi, Mashhad, Astan-e Ghuds-e Razavi

4- Zarghani Mahdi, 1377, Horizon of poetry and thought of Sanaie Ghaznavi, Keyhan Farhangi No 145 pages: 16-19

5- Zarinkoob, Abdolhosein, 1372, an elder from Ganje seeking for nowhere, Tehran: Sokhan

6- Salmi, abdolrahman, 1369, the collection of works, with the efforts of N. Poor Javadi, Tehran, Iran University Press

7- Sanayi, abolmajd majdud-e Ebne adam, 1377, Shari'at al-Tariqa, The correction of Mohammad taghi-e Modares Razavi, Tehran, Tehran University Publications

8- Atar-e Neishaboori, Faridoin, 1383, Mantiqu't-Tayr (The conference of Birds), The correction of Mohammadreza Shafiee Kadkani, Tehran, Sokhan

9- Farokhnia, Mihandokht, 1389, Storied structure of anecdotes in Hadiqat Sanayi, Kavoshnameh, Eleventh year, No 21

10- Fotuhi, Mahmood & Mohammadkhani, Aliasghar, 1385, A frenzy in Ghazneh, Tehran, Sokhan Publications

11- Modares Razavi, Mohammadtaghi Bita, Taaliqat-e Hadiqat al Haqiqa, Tehran, Scientific

12- Mosharaf, Maryam, 1389, Queries in educational literature, Tehran, Sokhan

13- Molavi, Jalaledin-e Mohammad balkhi, 1374, Masnavi Manavi, Niklson’s reform, with the effort of N. Poorjavadi, Tehran, Amirkabir