اتّحاد و همدلی در اشعار صائب تبریزی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 4، شماره 15، آذر 1391، صفحه 121-156   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

حسین فقیهی¹؛ آرزو جوادی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س)

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

اتّحاد و همدلی به معنای بشردوستی و گسترش پیوندهای عمیق انسانی، از جمله مباحثی است که گسترة زبان و ادب فارسی را به خود اختصاص داده و در اشعار بسیاری از شعرای نامدار، در نهایت انسجام و شیوایی، بیان گردیده است. صائب از جمله شاعرانی است که با توجّه به اهمّیت انسان، ارزش و کرامت او، به بررسی یکی از بزرگترین نیازهای وی، یعنی اتّحاد و همبستگی می‌پردازد و به این امر واقف می‌کند که آرامش حقیقی از آن کسی است که نوای احسان و یاری به همنوع را سر دهد و به مهر و دوستی بیندیشد. شاعر برای دست یابی به این هدف، همگان را به پاسداشت ارزش‌ها و رفتارهای اخلاقی همچون: عشق و نوع‌دوستی، صبر و بردباری، گرایش به فطرت انسانی، تعقّل و دوراندیشی، خوش‌خلقی، همدلی و همزبانی، احسان و بخشندگی، خدمت به همنوع و گفتگوی منطقی و پرهیز از صفات ناپسند انسانی چون: حرص و خودخواهی، کبر و نخوت، ستم و بی‌عدالتی، تنـگ‌خلقی، عیـب‌جویی، تجمّـل‌گرایی و سخنان زشـت و ناروا فـرا می‌خواند. وی به همة ادیان و مذاهب با دیدة احتـرام می‌نگرد و آنان را به تساهل و پرهیز از هرگونه خودخواهی، ظاهربینی، دوبینی و کج‌اندیشی دعوت می‌کند و آن را عاملی برای اتحاد و همبستگی جهانی بر می‌شمارد؛ چراکه احترام به ادیان و مذاهب، از یک سـو، به بسیاری از کشتـارها و جنگ‌های دینی و مذهبی پایان می‌دهد و از سوی دیگر، زمینه‌ساز دوستی و همیاری در پیشبرد هدف‌های انسان‌دوستانه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

صائب؛ اتّحاد و همدلی؛ همبستگی؛ دوستی؛ انسان‌گرایی

مراجع

 

1- قرآن کریم.

2- تهج‌البلاغه .(بی‌تا). ترجمة فیض الاسلام، تهران: انتشارات سرای امید.

3- نهج‌البلاغه .(1368). ترجمة جعفر شهیدی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

4- ابراهیمی، محمّد .(1377). اسلام و حقوق بین‌الملل عمومی، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت با همکاری حوزه و دانشگاه.

5- آدلر، آلفرد .( 1379). شناخت ماهیت انسان، ترجمة طاهر جواهرساز، تهران: انتشارات رشد.

6- آذربایجانی، مسعود و دیگران .(1382). روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، تهران: انتشارات سمت.

7- اسماعیلی، علی، بهمن، ابراهیمی، و شایسته، سیاوش .(1385). روان‌شناسی اجتماعی، تهران: شلاک.

8- آقاجانی، میرزا .(1361). تعلیم وتربیت(ارشاد)، تهران: انتشارات هدی.

9- امید، مسعود .(1381). «مجموعه مقالاتی در باب گفتگو»، تبریز: انتشارات یاس نبی.

10- بابازاده، علی‌اکبر .(1374). آیین دوستی در اسلام، تهران: انتشارات بدر.

11- باهنر، محمدجواد .(1361). جهان‌بینی اسلامی، [تهران]: [دفتر نشر فرهنگ اسلامی].

12- بولتن، رابرت .(1381). روان‌شناسی روابط انسانی و مهارت‌های مردمی، ترجمة محمّدرضا بهرامی، افسانه حیات روشنایی، تهران: انتشارات رشد.

13- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، حکیمی، محمدرضا .(1360). مشعل اتّحاد، تهران: انتشارات زکات علم.

14- حسینی، شهاب‌الدین، صابری، محمّدتقی .(1386). اتّحاد و انسجام اسلامی در احادیث مشترک شیعه و سنّی، مشهد: آستان قدس رضوی.

15- جامپولسکی، جرالد، دیان کرینسیونی .(1375). مهربانی تنها راه چاره، ترجمه منصور علی حمیدی، پیروز وارسته، تهران: انتشارات منصور علی حمیدی.

16- جوادی آملی، حسن .(1381). انتظار بشر از دین، تهران: انتشارات اسراء.

17- حکیم، محمّد باقر .(1377). وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن و سنّت، ترجمه عبدالهادی فقهی‌زاده، تهران: مؤسّسة فرهنگی انتشاراتی تبیان.

18- دانش، حسین، رحمانیان، نورالدین .(1380). روان‌شناسی معنوی، تهران: انتشارات نسل نواندیش.

19- دشتی، علی .(1364). نگاهی به صائب، تهران: انتشارات اساطیر.

20- دریاگشت، محمّدرسول .(1371). صائب و سبک هندی در گسترة تحقیقات ادبی، تهران: قطره.

21- رادها کریشنان، سرواپلی .( 1963 ). مذهب در شرق و غرب، ترجمه فریدون کرگانی، تهران: [بی نا].

22- رهبر، محمّدتقی، رحیمیان، محمّدحسن .(1381). اخلاق و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات سمت.

23- سادات، محمّدعلی .(1384). اخلاق اسلامی، تهران: انتشارات (سمت).

24- ستوده، هدایت الله .( 1373). درآمدی بر روان‌شناسی اجتماعی، تهران: انتشارات آوای نور.

25- شرقاوی، حسن محمّد .(1363). گامی فراسوی اخلاق و بهداشت روانی در اسلام، ترجمه سید محمد باقر حجّتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

26- شریعتی، علی .(1336). اومانیسم اسلامی،[بی جا]، انتشارات حر.

27- صائب، محمدعلی .( 1373). کلیات صائب تبریزی، با مقدمة امیری فیروزکوهی تهران: انتشارات خیام.

28- ------------ .(1374). دیوان صائب تبریزی، با مقدمة جهانگیر منصور، تهران: انتشارات نگار.

29- صفا، ذبیح الله .(1372). تاریخ ادبیـّات ایران،(جلد پنجم- بخش دوم)، تهران: انتشارات فردوس.

30- فغفور مغربی،حمید .(1384). قرآن، روانشناسی و علوم تربیتی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های قرآن، حوزه و دانشگاه.

31- قهرمان، محمد .(1385). برگزیدة اشعار صائب و دیگر شعرای سبک هندی،تهران: سمت.

32- طوسی، خواجه نصیرالدین .(1373). اخلاق ناصری، به کوشش مجتبی مینوی، علیرضا حیدری، تهران: انتشارات خوارزمی.

33- کوفی عنان، طلال بن حسن .( 1385). فراخوان به نظم نوین جهانی، ترجمه ماهر آموزگار، تهران: [بی نا].

34- کامکاری، کامبیز .(1382). روان‌شناسی عشق، تهران: انتشارات بال.

35- کلینی، محمّد یعقوب .(1375). اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی، تهران: انتشارات گلگشت.

36- گلچین معانی، احمد .(1373). فرهنگ اشعار صائب، جلد اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

37- مجلسی، محمّدباقر .(1404). بحارالانوار، ج74 - 73، بیروت: مؤسّسة الوفا.

38- محمّدی، محمد حسین .(1375). فانوس‌های خیال(برگزیدة غزل‌های صائب تبریزی)، تهران: انتشارات جامی.

39- محمّدی، احسان .(1380). گفتگوی تمدّن‌ها، تهران: مؤسّسة فرهنگی انتشاراتی زهد.

40- مطهّری، مرتضی .(1369). انسان کامل، تهران: انتشارات صدرا.

41- ------------  .(1374). تکامل اجتماعی انسان، تهران، قم: انتشارات صدرا.

42- مقدّم، احمدحامد .(1383). سنّت‌های اجتماعی قرآن کریم، تهران: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

43- مولوی، جلال‌الدّین .(1386). مثنوی معنوی ( از روی طبع نیکلسون)، به کوشش مهدی آذر یزدی (خرّم شاهی)، تهران: انتشارات پژوهش.

44- موسوی لاری، مجتبی (بی تا). رسالت اخلاق، قم: انتشارات مهر.

45- فلاحی‌پور، کیومرث .(بی تا). «همدلی و همیاری در تک بیت های صائب تبریزی»، نشریه، تعاون شماره:205-صص9-1.

46- هایلر، فریدریش، جعفر فلاحی .(1389). «تمهیدی برای تعامل میان ادیان»،،فصلنامة تخصصی ادیان و مذاهب(هفت آسمان)، شمارة 49، سال دوازدهم، صص97-73.

 

References:

1-Holy Qoran.

2-Nahjolbalaghe(without date).translated by Fezol laeslam, Tehran: Sarraye Omid. 

3-Nahjolbalaghe. (1368).translated by Jafar Shahidi , Tehran: organization of publication and education of Islamic republic.

4-EbrahamI, M. (1377). Islam Public International Law, Volume II, Tehran: Publication of Samt with the collaboration of Seminary and University.

5- Adler, Alfred (1379). Understanding of human nature, translated by Tahir javaher Saz Tehran: Publication of growth

6- Azarbaijani, M. and others (1382). Social psychological approach to Islamic sources, Tehran: Publication of Samt

7- Ismaili, A., B. Ebrahimi, and Shayeste Siavash (1385). Psychology of Social Science, Tehran: Shalak

8- Aghajani, Mirza (1361.) Education (Ershad), Tehran Hoda Publication

9- Omid, M. (1381). Series of articles about  dialog, Tabriz, Iran: Publication of Hoda Yas Nabi

10- Babazadeh, AA (1374). Ritual of Friendship in Islam, Tehran: Publication of Badr

11- Bahonar, Mohammad Javad (1361). Islamic world view [Tehran]: [Office of Islamic culture]

12- Bolton, Robert (1381). Psychology of human relations and people skills translated by Mohammad Reza Bahrami, legend of life lighting, Tehran: Publication of growth

13- Biazar Shirazi, Abdul Karim, Mohammad Reza Hakimi (1360). Torch of unity, Tehran: Publication of Zakat Elm

14- Hosseini Shahab ALdin M.T Saberi (1386). Unity and Islamic solidarity shared Drahadys Sunnis, Mashhad, Astan Qods Razavi

15-Jampolsky, Gerald, Diane Krinsiovni (1375). Kindness the only remedy translated by Mansoor Ali Hamidi, Pirouz Varaste Tehran: Publication of Mansoor Ali Hamidi

16-Javadi Amoli, H. (1381). Human expectence from religion, Tehran: Publication of Asra

17- Hakim, Mohammad Bagher (1377). Islamic Unity from the perspective of the Koran, translated by M. Abdul Hadi Faghihi, Tehran Cultural Institute of Publishing of Tebyan

18-Danesh, Hussein N Rahmanian (1380). Psychology of spirituality, Tehran: Publication of the New Generation sighted

19- Dashti, A., (1364). a Look at Sa'eb, Tehran: Publication of Asatir

20- Daryagasht, Prophet Mohammad (1371). Saeb and Hindi styles in the range of literary research, Tehran: Ghatre

21-Radha Kerishnan, Sarvapoli (1963). Religion in East and West, translated by by Fereydoun Korgoni, Tehran: [without date]

22-Rahbar, Mohammed Taghi, Mohammad Hassan Rahimian (1381). Ethics and Islamic education, Tehran: Publication of Samt

 23-Sadaat, Mohammad Ali (1384). Islamic ethics, Tehran: Publications (samt)

24-Sotoudeh Hedayatollah  (1373). Introduction to Social Psychology, Tehran:  Publishing of Avaie Nour

25-Sharqavi, H. M. (1363). Stepping beyond moral and mental health in Islam, translated by Seyyed Mohammad Bagher Hojjati, Tehran: Islamic education Culture Publishing Office

26-Shariati, A. (1336). Islamic humanism, [displaced], Hor Publishing

27-Saeb, the introduction to Amiri Firouzkooh (1374). General Saeb Tabrizi, Tehran: Publishing of Khayam

28-…..(1374).Saeb Tabrizi's Divan, with an introduction by Jahangir Mansour,Tehran: Negar publications.

29-Safa, Zabihollah (1372). Literary History of Iran (Vol V - Part II), Tehran: Publishing of Ferdous

30-Faghfor Maghrebi Hamid, (1384). Quran and the Psychology of Educational Sciences, Mashhad: Foundation of researches on Quran, seminary and university

31-Ghahreman, M. (1385). Selected poems of Saeb and other Poets of Hindi style Tehran: Samt

32-Tousi, Khajeh Nasiraldin (1373). Nasseri Ethics, thanks to the effort of d M. Minavi, Alireza Heydari, Tehran: Kharazmi Publications

33- Kofi Annan, Talal eBen Hassan (1385). Called the New World Order, translated by Maher Amouzgar Tehran: [no name]

34-Kamkari, Kambiz (1382). Psychology of Love, Tehran: Publishing Ball

35-Koleini, M. Yaghoub (1375). Principles Kafee, translated by J. Mostafavi in Tehran: Publications of Golgasht

36-Anthology of meanings Ahmad (1373). Dictionary of Saeb poems, Volume I, Tehran: Amir Kabir publication

37-Majlisi, Mohammad Bagher (1404). Bharalanvar, volum74-73, Beirut: Institute of Alvafa

38-Mohammadi, Mohammad Hossein (1375). Fantasy lanterns (Selected Ghazals by Saeb Tabrizi), Tehran: publication of Jami

39-Mohammadi, E. (1380). Dialogue of Civilizations, Tehran Cultural Institute Publishing of Zohd

40-Motahari, M. (1369). Perfect man, Tehran: Sadra publications

41- --------- (1374). Social evolution of human, Tehran, Qom, Sadra publication

42-Moghaddam, Ahmed H. (1383). Social traditions of the Holy Quran, Islamic Research Foundation in Tehran

43- Molavi, Jalal al-Din (1386). Masnavi (from Nicholson's character), thanks to the effort of Mahdi Aza Yazdi r ( Khorram-Shahi), Tehran: publication of Pazhouhesh

44-Mousavi Lari, Mojtaba [without date]. Mission of ethics, Qom Persian month Mehr Publications

45-Falahipoor, Kiyoumarz [without date]. " empathy and assistance in single couplet of Saeb Tabrizi" magazine, Taavoun Number: 205 - Pages 9-1

46- Hailer, Friedrich, J. Fallahi (1389). "techniques of interaction among Religions', special Journal of religions Community (Haft Aseman), No. 49, Year XII, pp. 97-73