پژواک فرهنگ آزرم و ادب در شاهنامه و متون پهلوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 4، شماره 14، شهریور 1391، صفحه 1-22   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

عطا محمد رادمنش¹؛ حسین جلالی²

¹ استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

چکیده

شاهنامه، آیینة تمام‌نمای فرهنگ، حکمت و اندیشة ایرانیان و تجلی‌گاه باورها، آداب و رسوم اجتماعی آنان است که آن را می‌توان با رویکردهای گوناگون واکاوید.این اثر سترگ مهمترین سند به جای مانده از فرهنگ منظوم ایران باستان است.
فردوسی که ستایشگر باورهای فرهنگی از جمله آزرم و ادب است، آن را زیبندة زنان می‌شمارد و در موارد بسیار مردان را نیز بدان می‌ستاید.
بی‌گمان استاد توس در پرداختن به فرهنگ ایران کهن، برخوردار از منابع و مآخذی خود بوده است. او در پراهمیت جلوه دادن این شاخص فرهنگی به آثار پهلوی پیشِ رو، نظر داشته است؛ ازجملة آنها باید از رساله‌هایی چون: دینکرد، مینوی خرد، ارداویراف‌نامه، اندرزنامة بزرگمهر، اندرز آذرپادمارسفندان و...نام برد.
در این پژوهش کوشیده می‌شود به بررسی جایگاه رفیع آزرم و ادب در فرهنگ ایران باستان از دیدگاه شاهنامه و متون پهلوی پرداخته شود و بر این نکته تأکید گردد که فردوسی در پرداختن به این موضوع صرف نظر از علقه‌ها و باورهای فرهنگی خویش تحت تأثیر متون پهلوی بوده است.

کلیدواژه‌ها

آزرم و ادب؛ شاهنامه؛ فردوسی؛ فرهنگ؛ متون پهلوی

مراجع

 

1- آموزگار، ژاله. (1382). ارداویراف‌نامه، تهران: انتشارات معین.

2- -------- و احمد تفضلی. (1386). دینکرد(کتاب پنجم)، تهران: انتشارات معین.

3- ابن اسفندیار.(1354). نامة تنسر،به تصحیح مجتبی مینوی، تهران: انتشارات خوارزمی.

4-استاریکف، آلکسی .(1388). فردوسی و شاهنامه، ترجمة رضا آذرخشی،تهران: کتاب آمه.

5- اسلامی ندوشن، محمد علی.( 1381 ). ایران و جهان از نگاه شاهنامه، تهران: انتشارات امیرکبیر.

6- برهان، محمد حسین خلف تبریزی. (1362). برهان قاطع، ج 1، تهران: انتشارات امیرکبیر.

7- بهار، محمد تقی.(1347). ترجمة چند متن پهلوی، تهران: مرکز نشر سپهر.

8- تفضلی، احمد .(1385). مینوی خرد، تهران: توس.

9- حکمت، علیرضا .(1350). آموزش و پرورش در ایران باستان، تهران: مؤسسة تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی.

 10-دهباشی، علی. (1370). فردوسی و شاهنامه، تهران: انتشارات مدبر.

11- دهخدا، علی اکبر .(1372). لغت نامه، ج پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

12- رامپوری، غیاث الدین .(1363). غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.

13- ریاحی، محمد امین.(1380). فردوسی، تهران: انتشارات طرح نو.

14- سرامی، قدمعلی.(1383 ). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

15- صفا، ذبیح الله. (1387). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

16- عریان، سعید.(1371). ترجمة چند متن پهلوی (اندرزنامه آذرپادمارسفندان، اندرزنامة بزرگمهر)، تهران: کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران.

17- فردوسی، ابوالقاسم.(1374). شاهنامه،بر پایة چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: نشر داد.

18- ----------.(1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: نشر مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

19- فره‌وشی، بهرام.(1352). فرهنگ پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

20- کزازی، میرجلال الدین. (1385). نامة باستان، ج7، تهران: انتشارات سمت.

21- گزنفون.(1371). سیرت کوروش، ترجمة ع.وحید مازندرانی، تهران: دنیای کتاب.

22- مشکور، محمد جواد.(1366). تاریخ سیاسی ساسانیان، بخش اول، تهران: دنیای کتاب.

23- میرفخرایی، مهشید.(1390). روایت پهلوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

24- وفایی،حسین.(1374). فرهنگ فارسی، ویراستة تن هوی جو، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

25- هرودوت .(1389). تاریخ هرودوت (کتاب یکم)، ترجمة مرتضی ثاقب‌فر، تهران: انتشارات اساطیر. 

 

 

References:

1 - Amuzegar, Zhaleh. (1382). Ardavbrafnameh, Tehran Moein publications.

2 --------- and Ahmad Tafazoli. (1386). Dēnkard (Book V), Tehran, Moein publications.

 3 - Ibn Esfandiar. (1354). Tanser letter, edited by M. Minavi, Tehran: Kharazmi Publications.

4 - Astarikf, Alexi. (1388). Ferdowsi and Shahnameh, translated by Reza Azarakhsh, Tehran Aime book.

5  - Islami Nadoushan, Muhammad Ali. (1381). Iran and the world from Shah Nameh perspective, vol I, Tehran: Amir Kabir Publications.

6 - Borhan, Mohamed Hussein Khalaf Tabrizi. (1362). Overwhelming proof, vol, Tehran: Amir Kabir Publications.

 7 - Bahar, Mohammad Taghi. (1347). Translation from some Pahlavi texts, Tehran, sphere Publication Center.

8 - Tafazoli, Ahmed. (1385). Minavi Kherad, Tehran: Tous.

9 - Hekmat, AR. (1350). Education in ancient Iran, Tehran: Institute for Research and educational and scientific programs.

10 - Dehbashi, Ali. (1370). Ferdowsi and Shahnameh, Tehran, Modabber publications.

11 - Dehkhoda AA. (1372). Dictionary, Vol V, Tehran: Tehran University Press.

12 - Rampori, Qiasod Din. (1363). Ghiasi Alloghat, thanks to the effort of Mansour  Servat Tehran: Amir Kabir.

13 - Riahi, MA. (1380). Ferdowsi, Tehran: Publication of new projects.

14 - Sorrami, Ghadamali. (1383). From Flower color to suffer from thorn, Tehran: Scientific and Cultural Publishers.

15 - Safa, Zabihollah. (1387). Hemash Saraie in Iran, Tehran: Amir Kabir.

16 - Oryan, S. (1371). Translation from a Pahlavi text (Andarznameh  Azarpadmar Sefndan, Andarznameh of Bozorgmehr), Tehran: National Library of Iran.

17 - Ferdowsi, A. (1374). Shahnameh published in Moscow thanks to the effort of Saeed Hamidian, Tehran: Nshrdad.

18-----------  (1386). Shahnameh, thanks to the effort of Jallal Khaleghi Motlagh, Tehran: Publishing Center of Great Islamic Encyclopedia.

19 - Farahvashi, B.. (1352). Culture of Pahlavi, Tehran: Tehran University Press.

20 - Kazazi, Mir Jalal al din. (1385). Ancient letter, vol 7, Tehran: Samt publisher.

21 - Xenophon. (1371). Cyrus' character,  translated by Vahid Mazandarani, Tehran: Book World.

22 - Mashkour, M.J. (1366). The Sassanids political history, part one,  Tehran: Book World.

23 - Mirfakhraie, M. (1390). Pahlavi Narration, Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.

24 - Vafaie, H. (1374). Persian dictionary, Virasteh Tan Hoovi Jou Tehran: Tehran University Press.

25 - Herodotus. (1389). History of Herodotus (Book One), translated by Morteza Saghebfar, Tehran:  Asatir Publications.