شادی‌گرایی و جنبه‌های تعلیمی آن در غزلیات شمس

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 4، شماره 14، شهریور 1391، صفحه 183-212   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

علی دهقان¹؛ جواد صدیقی لیقوان²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

² کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

شادی یک پدیدة درونی و روحی است که در زندگی فردی و اجتماعی بشر حضور و نقش فعّالی دارد. از این رو در دین و عرفان اسلامی جایگاهی والا یافته است. ابعاد تعلیمی شادی در عرفان از مهم‌ترین نقشهای آن به شمار می‌آید. غزلیات جلال­الدّین محمد مولوی بلخی - موسوم به غزلیات شمس تبریزی- به اعتبار میزان کاربرد مضمون شادی، برای تحقیق در این مورد اهمیت و ظرفیت زیادی دارد و هدف این مقاله آن بوده که پس از تعریف شادی، از دیدگاههای مختلف- بویژه عرفانی- نقش تعلیمی، عوامل و نشانه­های شادی­گرایی را در غزلیات شمس بررسی نماید. در این تحقیق به شیوة کتابخانه­ای و اسنادی تمامی غزلیات مولوی مطالعه و شواهد مربوط به موضوع تحقیق استخراج و بررسی شد. نتیجه این بررسی نشان می­دهد که مولانا شاعری شادی­گرا بوده و از خواصّ و کارکردهای تعلیمی شادی برای القای اندیشه­های عرفانی­اش بهرة فراوانی برده است.

کلیدواژه‌ها

مولوی؛ شادی‌گرایی؛ کارکرد تعلیمی؛ غزلیات شمس

مراجع

 

1- آیزنک، مایکل .(1375)، روانشناسی شادی، ترجمة خشایار بیگی و مهرداد فیروز بخت، تهران: بدر.

2- نهج‌البلاغه .(1379). ترجمة محمد دشتی، قم: انتشارات مشرقین.

3- انصاری، خواجه عبدالله .(1367). سخنان پیر هرات، به کوشش محمدجواد شریعت، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی. 

4- بیکرمن، ئی .(1384). علم در ایران و شرق باستان، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: قطره.

5- پلاچیک، روبرت .( 1383). هیجانها، حقایق، نظریه‌ها و یک مدل جدید، ترجمة محمود رمضان زاده، تهران: صدرا.

6- جامی، عبدالرحمن .( 1366). نفحات الانس، به تصحیح محمود عابدی، تهران: نشر سعدی.

7- حافظ، شمس الدین .(1385). دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی‌علیشاه.

8- دالایی، لاما .(1389). زندگی در راه بهتر، ترجمة فرامرز جواهری نیا، تهران: نشر ماهی.

9- رستگار فسایی، منصور .(1381). فردوسی و هویت شناسی ایرانی، تهران: طرح نو.

10- زرّین­کوب، عبدالحسین .(1377). پله پله تا ملاقات خدا، تهران:‌ انتشارات علمی.

11- ژوزف، ادوارد .(1366). آهنگ فریب، تهران: انتشارات ره آورد.

12- ستاری، جلال .(1380). هویت ملی و هویت فرهنگی، تهران: مرکز.

13- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1379). موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.

14- فروزانفر، بدیع الزمان .(1366). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.

15- فرجی، ذبیح الله .( 1375). انگیزش و هیجان و واکنش‌های روانی، تهران: میترا.

16- کی­منش، عباس .(1378). پرتو عرفان، تهران: انتشارات سعدی.

17- مایر، فریتس .(1378). حقیقت و افسانه، ترجمة مهرآفاق بایبوردی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

18- مجلسی، محمدباقر .(1404ه ق). بحارالأنوار، ج 75، بیروت: مؤسسة الوفا.

19- مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی رومی .(1378). کلیات شمس یا دیوان کبیر، به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

 

مقالات:

1- بربری، لیلا .(1380). «آشنایی با هفت هیجان اساسی»، مجلة موفقیت، آذرماه، شمارة 176، صص 18-27.

2- ساری صراف، وحید و همکاران .(1381). «بررسی رابطة شادی با شخصیت در دانشجویان دختر ورزشکار و غیر ورزشکار دانشگاه تبریز»، مجلة پژوهش در علوم ورزشی، شمارة اول، صص95-110.

3- صادقی حسن آبادی، مجید .(1386). «غم و شادی در تجربة دینی مولانا»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورة دوم، شمارة 49، صص75-90.

4- فعالی، محمدتقی .(1389). «نقد دینی-فلسفی بر مؤلفة شادی در معنویتهای نو ظهور»، پژوهشنامة فلسفة دین (نامة حکمت)، سال هشتم، شمارة دوم، پاییز و زمستان. صص 149-172.

5-کُرُمی نوری، رضا و همکاران .(1381). «مطالعه عوامل مؤثر بر احساس شادی و بهزیستی دانشجویان دانشگاه تهران»، مجلة روان‌شناسی و علوم تربیتی، سال سی و دوم، شمارة اول، صص3-41.

6- محمدی آسیابادی، علی و علی­پور، زهرا .(1388). «شادی و خوشدلی نزد شمس»، پژوهشنامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال هفتم، شمارة سیزدهم، پاییز و زمستان، صص 125-148.

 

References:

1-Eysenck, Michael. (1375), Psychology of Happiness, translated by Khashayar Beigi and Mehrdad Firouz Bakht, Tehran: Badr.

2- Nahj al-Balagha (1379). Translated by Mohammad Dashti, Qom Publications Hashreghan

3 - Ansari, Khajeh Abdollah. (1367). the old Herat saying, thanks to the effort of Mohammad Javad Shariat, Tehran: pocket books Company.

4 - Bakerman, E (1384). Science in Iran and the Ancient East, translated by Homayoun Sanatee Zadeh, Tehran: Ghatre

5 - Pelachik, Robert. (1383). Emotion, facts, theories and a new model, translated by Mahmoud Ramezan Zadeh, Tehran: Sadra.

6 - Jami, Abdulrahman. (1366). Nafhat Alons, Edited by Mahmoud Abedi, Tehran: Publication of Saadi.

7 - Hafiz, Shams al-Din. (1385). Divan, Khalil Khatib Rahbar, Tehran: Safi Ali Shah.

8 - Dalai-Lama. (1389). Life in a better way, translated by F. Javaheri Nia, Tehran: Publication of Mahee.

9 - Rastegar Fasaie, M.. (1381). Ferdowsi and Iranian study of identity , Tehran: New Plan.

10 - Zarin Koob, Abdolhossein. (1377). Step up to meet God, Tehran:  scientific Press.

11 - Joseph, Edward. (1366). Deception song, Tehran: Rahavard Publication.

12 - Sattari, Jalal. (1380). National identity and cultural identity, Tehran: Markaz

13 - Shafiei Kadkani, M.R. (1379). Music, poetry, Tehran: Agah Publications.

14 - forozanfar, Badi'ozaman. (1366). Mathnavi sayings, Tehran: Amir Kabir.

15 - Faraji Zabihollah. (1375). Motivation and emotion and mental reactions Tehran: Mitra.

16 - Kei Manesh , Abbas. (1378). Light of Sufism , Tehran: Saadi Publications.

17 - Mayer Ferris. (1378). Fact and legend, translated by   Mehr Afaq Baiburdi, Tehran University Publication Center.

18 - Majlesi, MB. (1404 AH). Bharalanvar, vol 75, Beirut: Institute  of Alvafa.

19 - Molavi, Jalal Eddin Mohammed Balkhi Rumi. (1378). Shams generalities or great Divan, corrected by Badiozzaman Forouzanfar, Tehran: Amir Kabir.

 

Articles:

1 - Barbari, Leyla. (1380). "Familiarity with the seven basic emotions", Journal of success, December 80, No.176, pp. 18-27.

2 - Sari-Sarraf Vahid et al. (1381). “a study on the relationship between happiness and personality of the athlete and non-athlete students of Tabriz University," Journal for Research in Sport Sciences, No. I, pp. 95-110.

3 - Sadeghi Hassan Abadi, M.. (1386). "Sadness and joy in religious experience Molana", Journal of Faculty of Literature and Human Sciences, second edition, No. 49, pp. 75-90.

4 - Faalie Mohammad Taghi. (1389). "Criticism of religion - Philosophy of joy element in emerging spiritualites", Journal of Philosophy of Religion (Philosophy letters), in the eighth, the second number, autumn and winter. Pp. 149-172.

5 - Koromi NouriReza, et al. (1381). "Factors affecting sense of happiness and well-being, Tehran University Students," Journal of Psychology and Educational Sciences, year 32, No. I, pp. 3-41.

6 - Mohammadi Asyabadi, Ali and Ali  Poor Zahra. (1388). " with joy and benevolence Shams ", Review of lyric Literature, University of Sistan and Baluchistan, seventh year, thirteenth issue,  autumn and winter 1388, pp. 125-148.