«مثنوی»، دریای فضایل تربیتی و تعلیمی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 3، دوره 4، شماره 13، خرداد 1391، صفحه 63-86   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

محمد بارانی¹؛ رشید گل افشانی²

¹ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان

چکیده

«مثنوی» مولانا اثری عرفانی است که در آن حال و ذوق و عشق و آشفتگی، در قالب تعلیم بیان شده است. در این اثر علاوه بر مفاهیم و معانی اسلامی- عرفانی، مطالبی ذکر شده که راه رسیدن به مقام عالی انسانی و طریق خلیفه اللهی او را نشان می­دهد که از مهم­ترین آنها، متخلق گشتن به اخلاق نیکوست. هدف مولانا، تعلیم برای رسیدن به کمال نفس است. اندیشه­های تعلیمی مولانا، به تصوف او رنگ خاصی بخشیده و او را هم عارف و هم حکیم و هم فقیه معرفی کرده است. مولانا با تعالیم اخلاقی خود به سالکان می­آموزد که آزادگی و رهایی از هوای نفس از مهم‌ترین نکته­های عرفانی و اخلاقی است. مولانا اخلاق و عرفان را دو مقولة مرتبط به هم می­داند و معتقد است تا سالک متخلّق به اخلاق الله نگردد، نمی­تواند مراتب سیر و سلوک را طی کند و عارف راستین تا از رذیلت­ها صافی نشود، به مرتبة کمال نمی­رسد. در این مقاله با تکیه بر تحلیل ابیات «مثنوی» و روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی این مهم پرداخته می‌شود. با این هدف که اصالت تعلیم را، که رویکرد اصلی مولوی در «مثنوی» است، یادآور شویم.

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ مثنوی؛ تعلیم؛ اخلاق؛ عرفان

مراجع

 

1- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.

2- خواجه نصیرالدین طوسی .(1360). اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.

3- زرین­کوب، عبدالحسین .(1382). بحر در کوزه، تهران: علمی.

4- ----------------- .(1382). با کاروان حله، تهران: علمی.

5- ----------------- .(1378). سرّ نی، تهران: علمی.

6- ----------------- .(1371). پله پله تا ملاقات خدا، تهران: علمی.

7- ----------------- .(1368). نقش بر آب، تهران: معین.

8- سعدی، مصلح الدین .(1373). گلستان، تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

9- صفا، ذبیح الله .(1363). تاریخ ادبیات در ایران، جلد3، بخش1، تهران: فردوسی.

10- عثمانی، ابوعلی احمد .(1379). رساله قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

11- غزالی، امام محمد .(1361). کیمیای سعادت، تصحیح احمد آرام، تهران: بهجت.

12- فروزانفر، بدیع الزمان .(1366). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.

13- کاشفی، ملاحسین .(1375). لبّ لباب مثنوی، مقدمه سعید نفیسی، تهران: اساطیر.

14- مولانا، جلال الدّین محمد .(1369). فیه مافیه، تصحیح فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

15- ------------------ .(1375). مثنوی معنوی، از روی نسخة تصحیح شده رینولد نیکلسون، مقدمه استاد فروزانفر، تهران: صفی علیشاه.

16- نوفل، عبدالرزاق .(1362). اعجاز عددی در قرآن کریم، تهران: ناشر.

17- همایی، جلال الدّین .(1376). مولوی نامه، تهران: هما.

 

References:

1- Holy Koran, translated by Mohammad Reza Foladvand, Islamic publication of Hoze Elmiye Qom,first edition, Qom,1999.

2- Toosi KhajeNasiredin(1981). Akhlaghe Naseri,edited by MojtabaMinaviand AlirezaHeydari,Kharazmi publication, second edition, Tehran.

3- ZarinKoob, Abdol Hossein(2003). Bahr darKooze, Elmipublication, tenth edition,Tehran.

4-ZarinKoob, Abdol Hhossein(2003).BaKarevaneHelleh,Elmipublication, thirteenth edition Tehran.

5-ZarinKoob,Abdolhossein, (1999).Sere Nei,Elmi publication, seventh edition,Tehran.

6-ZarinKoob, Abdolhossein (1992).Pelleh be Pelleh ta Mollaghatba Khoda, Elmipublication Tehran.

7-ZarinKoob,Abdolhossein,(1989). Naghshebar Ab, Moein publication, Tehran.

8- Saadi, Sheykh Moslehedin(1994).,Golestan,edited and explained by Dr. GholamhosseinYousophi,Kharazmipress,thired edition,Tehran ,

9- Safa Zabihollah (1984). the history of literature in iran,third volum first part,fourth edition,Ferdousi publication,

10) Osmani Aboali Ahmad (2000). Gheshriye thesis translation, edited by BadiolZamaneForouzanfar, ElmiFarhangipublication,sixth edition,

11- Ghzali Emam Mohammad (1982). Kimiyaye Saadat,edited by Ahmad Aram,Behjatpress,Bahram edition, twelfth edition,

12- Forouzanfar Badiolzaman (1987). Ahadise Mathavi, Amirkabir press, fourteenth edition.

13- Kashefi Molahossein (1996). Labe Lababe Mathnavi, introduces by SaeidNafisee, Asatir publication, first edition, Tehran.

14-Molana Jalaledin Mohammad (1990). Fihe ma Fih, edited by Fouroozanfar,Amirkabir publication organization,Sepehr printing office,sixth edition,Tehran.

15- Molana Jalaledin Mohammad (1996). MathnaviManavi, from the edited copy of Nikelson, introduced by professor Fouroozanfar,Safi Ali Shah press, first edition,Tehran,

16- NoofelAbdolrazagh, (1983). The magic of number in Holy Koran, Nasher publication, Tehran.

17- Homaie, Jalaledin, (1997) Molavi Nameh,Homa publication organization, ninth edition,Tehran.