حکومت آرمانی از نگاه شاعران و نویسندگان قرن چهارم تا هفتم هجری

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 4، شماره 13، خرداد 1391، صفحه 139-168   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

مسیح بهرامیان¹؛ مریم بلوری²

¹ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

چکیده

پادشاهی، در باور و فرهنگ ایرانیان، مدّت‌ها فرّه‌ای ایزدی به حساب می‌آمد. شاهان گرچه به مددِ زر و زور یا به طریق موروثی بر اریکة قدرت تکیه می‌زدند، در حقیقت حکومت را هدیه‌ای از جانب پروردگار و حقّ مسلّمِ خود می‌دانستند. اگر ما نیز این عقیدة نااستوار را، صحیح فرض کنیم، باید بگوییم کمتر پادشاهانی در طول تاریخ وجود داشته‌اند که قدر این موهبت الهی را دانسته و از آن در جهت منافع و مصالح جامعه استفاده کرده باشند‌. بیشتر آن‌ها کسانی بوده‌اند که برای استمرار قدرتمندی خود، بر زیردستان ستم کرده، امنیتِ مالی و جانی آن‌ها را قربانی خواسته‌های سیری‌ناپذیرِ خود کرده‌اند.
در این گفتار، با توجه به متون ادبی قرن چهارم تا هفتم هجری به ویژگی‌های یک حکومت آرمانی پرداخته‌ایم تا دانسته شود که حکومت چگونه باید رفتار کند تا همگان آرامش و امنیت را حس کنند و از رفاهی نسبی برخوردار باشند؛ سپس به یادکردِ اخلاق و منشِ پادشاهانی پرداخته‌ایم که بنا به روایت شاعران و نویسندگانِ این دوره، از عدالت و دادگری بهره‌ای داشته‌اند و ردّ پای حاکمیت صحیح در زندگیشان دیده شده‌است. بدیهی است آنچه از نظر می‌گذرانید، شواهدی است که از متون ادبی استخراج شده؛ بنابراین می‌تواند در مقایسه با حکومت‌های آرمانی‌ای که از زبانِ متفکران و جامعه‌شناسان معرفی شده، مورد بررسی قرار بگیرد.
 

کلیدواژه‌ها

پادشاهان آرمانی؛ حکومت ایده‌آل؛ عدالت

مراجع

 

1- نهج‌البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران : علمی وفرهنگی .

2- افلاطون. (1386) . جمهور، ترجمة فؤاد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.

3- بلعمی، ابوعلی محمد .(1380) . تاریخ بلعمی، تصحیح ملک الشعراء بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: زوّار.

4- ناشناخته، بهار ، محمد تقی(مصحح) . (1314 ) . تاریخ سیستان ، تهران :زوار.

 5‌- بیهقی، ابوالفضل.(1378) . تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: زریاب.

6- راوندی، مرتضی .(1364) . تاریخ اجتماعی مردم ایران، ج4، تهران: امیرکبیر.

7- زرین کوب، عبدالحسین . (1372) . پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، تهران: سخن.

8- سعدی، مصلح الدین . (1387) .گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

9- ------------- .(1384) . بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.  

10- سنایی، مجدودبن آدم. (1387) . حدیقه‌الحقیقه، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، دانشگاه تهران.

11- عروضی سمرقندی، احمدبن عمر.(1385) . چهارمقاله، تصحیح محمد معین، تهران: زوار.

12‌- عطار، فریدالدین .(1388) . الهی‌نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

13- عنصر المعالی، کیکاووس بن اسکندر بن قابوس.(1386) . قابوس‌نامه، تهران: علمی و فرهنگی.

14- غزّالی، امام محمد .(1389) . نصیحه ‌الملوک، به کوشش قوام الدین طه، تهران: جامی.

15- فردوسی، ابوالقاسم .(1388) . شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

16- ماکیاولی، نیکولو. (1375) . شهریار، ترجمة داریوش آشوری، تهران: مرکز..

17- مولوی، جلال الدین.(1935) . مثنوی معنوی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، تهران: علمی‌.

18- ناصرخسروقبادیانی، ناصربن خسرو بن حارث. (1363) . سفرنامه، تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار.

‌19- نجم رازی ، عبدالله بن محمد.(1384) . مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.

‌20- نصرالله منشی ، ابوالمعالی نصرالله بن محمد .(1386) . کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی تهران: امیرکبیر.

‌21- نظام الملک ، ابو علی حسن .(1364) . سیاستنامه، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران: علمی‌و فرهنگی.

22- نظامی، الیاس بن یوسف.(1387) . هفت پیکر، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

23- ---------------- .(1385) . اقبال نامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

24- یغمایی، اقبال.(1389) . ز گفتار دهقان، تهران: توس.

 

Referrences:

1-Nahjolbalagheh, translated by Jafar Shahidee

2- Publications Co. Plato; 2007; Community, Translated by: Foad Rouhani, 11^th edition, Cultural Scientific

3-  [?] ; 1925 ; History of Sistan , verified by Malik al-Shoara Bahar, Zavar library

4- Balami, Abu ali Mohammad ; 2001; Balami Histori, verified by Malek al-Shoara Bahar, edited by Mohammad Parvin Gonabadi, 1^st edition, Zavar publications

5- Beihaghi, Abolfazl ; 1999; Beihaghi History, edited by Khalil Khatib Rahbar, 37^th edition, Zaryab publications

6- Ravandi, Morteza ; 1986; Iranian peoplr social history, 4^th volume, Amir Kabir publications

7- Zarrinkoub Abdol-hossein ; 1993; Ganjeh old man searching for euphoria, 1^st edition, Sokhan publications

8- Saadi-,Mosleh al-din ; 2008;Golestan, Corrected and described by Gholamhossein Youssefi, 8^th edition, Kharazmi publications

9- Saadi, Mosleh al-din ; 2005;Boustan, Corrected and described by Gholamhossein Youssefi, 8^th edition, Kharazmi publications

10- Sanaie,Majdood ben Adam ; 2008; Hadighah al-Hadighah, Corrected and described by Mohammad Taqi Modarres Razavi, Tehran University Press

11- Arouzi Samarqandi,Ahmad bin Omar ; 2006 ; Chahar Maghaleh , Corrected by Mohammad Moien , 3^rd edition, Zavar publications

12- Attar, Farid al-din ; 2009 ; Ellahi Nameh , Corrected by M.R. Shafii Kadkani, 5^th edition, Sokhan publications

13- Imam Ali Abu-Talib ; 2006 ; Nahj al-balaqeh, Translated by Seyyed Jafar Shahidi, 9^th edition, Cultural Scientific Publications Co.

14- Onsor al-maali, Keykavoos bin eskandar bin Qabous ; 2007 ; Qabous Nameh, 15^th edition, Cultural Scientific Publications Co.

14- Ghazzali, Imam Mohammad ; 2010 ; Nasihat al-Molouk, edited by Qavam al-din Taha, Jami publications

15- Ferdowsi, Abolghassem ; 2009 ; Shah Nameh, edited by Saeed Hamidian, 10^th edition, Qatreh publications

16- Machiavelli, Niccolo ; 2006 ; Shahryar, Translated by Dariush Ashuri, 2^nd edition, Markaz publications

17- Molavi, Jalal al-din ; 1935 ; Masnavi Manavi, Corrected by Reynold Ellin Nicholson, Ali Akbar Elmi publications

18- Nasser Khosrow ; Safar Nameh ; Corrected by Mohammad Dabir Siaqi, 2^nd edition, Zavar bookshop, Golshan publications

19- Najm Razi ; Mersad al-Ebad, verified by M.A.Riahi, 11^th edition, Cultural Scientific Publications Co.

20- Nasrollah Monshi ; 2007 ; Kelileh & Damaneh, verified by Mojtaba Minovi, 31^st edition, Amir Kabir publications

21- Nezam al-Molk ; 1985 ; Siasat Nameh, edited by Hubert Dark, 2^nd edition, Cultural Scientific Publications Co.

22- Nezami, elias bin Yousef ; 2008 ; Haft Paykar, edited by Saeed Hamidian, 7^th edition, Qatreh publications

23- Nezami, elias bin Yousef ; 2008 ; Eqbal Nameh, edited by Saeed Hamidian, 6^th edition, Qatreh publications

24- Yaqmaie, Eqbal ; 2010 ; Ze Goftar-e Dehghan (From the farmer's speech), 5^th edition, Tous publications