تربیت باد بهار «بحثی در هدایت غیرمستقیم به عنوان یکی از شگردهای تربیتی سعدی»

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 4، شماره 13، خرداد 1391، صفحه 169-196   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا جلیلیان¹؛ قاسم صحرائی²

¹ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

² استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

چکیده

بخش گسترده­ای از شهرت شیخ شیراز در گرو قدرت سخنوری و فصاحت و بلاغت اوست. با این همه او از آن هنرمندانی نیست که تنها برای نشان دادن قدرت قلم خود مضامینی را به کار گرفته باشد. او مصلحی نیک‌اندیش است که دردهای جامعه و بویژه مشکلات رفتاری حاکمان روزگار خود را به خوبی دریافته و برای درمان آن­ها از هنر سخنوری خویش بهره گرفته است. بدیهی است که ابزار مورد استفادة شیخ زبان است؛ ولی هنر مضاعف او در شگردهای اندرزگویی به حاکمان تجلی یافته است. شیخ شیراز با آگاهی از روحیات حاکمان، شیوة «هدایت غیرمستقیم» را برگزیده است. در این روش او با بهره‌گیری آگاهانه از هنر داستان­پردازی، ضمن خلق حکایاتی رفتار ناپسند حاکمان را به دیگران نسبت داده و با تقبیح آن، بی‌آن­که حساسیت و مخالفت حاکمان را برانگیزد، «داروی تلخ پند» را در کام جانشان تعبیه کرده است. در مقالة حاضر این شگرد تربیتی سعدی بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

سعدی؛ اندرزگویی؛ هدایت غیرمستقیم؛ بوستان؛ گلستان

مراجع

 

1- آربری، ا.ج .(1336). میراث ادبی ایران، ترجمه احمد بیرشک و دیگران، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

2- آقاحسینی، حسین .(1382). «بررسی اندیشه­های­کلامی سعدی بر اساس نقد یک حکایت»، مجلة علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 28 و 29، صص45-58.

3- اته، هرمان .(1337). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه صادق رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

4- اقبال، عباس .(1356). تاریخ مفصل ایران از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت، ج1، تهران: امیرکبیر.

5- براون، ادوارد .(1337). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه صادق رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

6- بهار، محمدتقی .(1357). «سعدی کیست؟» بهار و ادب فارسی (مجموعه یکصد مقاله از ملک‌الشعرای بهار، به کوشش محمد گلبن، با مقدمه غلامحسین یوسفی، تهران: امیرکبیر

7- حسن­لی، کاوس .(1379). «چهره سعدی در آینه­های موج دار»، مجله زبان و ادب، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره11، صص140تا151.

8- حسنی­جلیلیان، محمدرضا .(1384). «مستِ­ مستور، ریشه­های تضاد و تناقض در آثار سعدی»، سریر سخن (مجموعه مقالات دومین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

9- دادبه، اصغر .(1382). سعدی­شناسی، دفتر ششم، به­کوشش کورش کمالی سروستانی، مرکز سعدی شناسی.

10- دشتی، علی .(1357). قلمرو سعدی، تهران: امیرکبیر.

11- ریپکا، یان .(1354). تاریخ ادبیات ایران، ترجمه عیسی شهابی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

12- زنجانی، برات .(1363). ذکر جمیل سعدی (مجموعه مقالات،ج2)، گردآورنده کمیسیون ملی یونسکو، تهران: ارشاد اسلامی.

13- سعدی شیرازی، مصلح بن عبدالله .(1363). کلیات، دوره چهار جلدی، تهران: اقبال.

14- ---------- .(1363). گلستان، تصحیح و شرح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

15- ---------- .(1368). بوستان، تصحیح و شرح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

16- صفا، ذبیح الله .(1351). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: دانشگاه تهران.

17- ظهیری ناو، بیژن و محمد ابراهیم پور .(1387). «دیدگاه­های کلامی سعدی بر بنیاد قصاید»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال شانزدهم، شماره 60، صص35تا64.

18- غفرانی جهرمی، محمد .(1363). ذکر جمیل سعدی (مجموعه مقالات، ج2)، گردآورنده کمیسیون ملی یونسکو، تهران: ارشاد اسلامی.

19- فضل­الله­بن­عبدالله شیرازی .(1338). تاریخ وصاف، تهران: چاپ سنگی، کتابخانه ابن سینا.

20- ماسه، هانری .(1369). تحقیق دربارة سعدی، ترجمه محمدحسن مهدوی و غلامحسین یوسفی، تهران: توس.

21- محقق، مهدی .(1375). «سعدی و قضا و قدر»، مجموعه مقالات زندگی و شعر سعدی، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز: مرکز سعدی‌شناسی.

22- محجوب، محمدجعفر .(1350). «سعدی - حافط»، یغما، شماره اول، سال 24، صص293تا295.

23- نصر اصفهانی، علی و حسین آقاحسینی .(1390). «نقد و بررسی انتقاد سازنده از دیدگاه سعدی و مقایسه آن با دیدگاه­های صاحب نطران غربی»، فصلنامه عملی پژوهشی کاوش‌نامه، سال دوازدهم، شماره 22، صص 9تا31.

24- نظامی­عروضی، احمدبن­عمر .(1331). چهار مقاله، تصحیح محمد قزوینی و حواشی محمدمعین، تهران: ارمغان.

25- الهنداوی، محمد موسی .(1951). سعدی الشیرازی شاعر الانسانیه، قاهره.

 

References:

1-Ᾱrbery, A. j. (1957/1336H). Mirās-e adabi-e irān. Tr. By Ahmad birashk. Tehrān: Bongāh-e TarjomeVa Nashr Ketāb.

2-Aghahosayni. Hosayn(2003/1382) “Barresi andishehhai kalamie sadi bar asase naghse yek hekayat” juornal of   Literature and Humanities of Esfehan University.No28&29.p45-58.

3-Ethe, Hermānn. (1958/1337H). Tārikh -e Adabiāt-e Fārsi. Tr.  Sādegh rezāzādeh Shafagh. Tehrān: Bongāh-e TarjomeVa Nashr Ketāb.

4-Eghbāl, Abbās. (1977/1356H). Tārikh-e Mofassal-e irān Az Estilāye Moghol Tā E’lān-e Mashrooteiat. Vol.1. 2^nd ed. Tehrān: Amirkabir.

5-Browne, Edwārd. (1958/1337H). Tārikh -e Adabiāt-e Fārsi. Tr.  Sādegh rezāzādeh Shafagh. Tehrān: Bongāh-e TarjomeVa Nashr Ketab.

6-Bahar, Mohammad Taghi.(1978/1357H). Saadi Kist? Bahar and Persian literature (a collection of one hundered articles from Malek Al Shoaray Bahar by Mohammad Goban, introduced by Gholam Hossein Yousofee, Tehran:Amirkabeer.

7-Hasanli.kavos(2000/1379)’’ Chehreye saadi dar ayenehaye mojdar’’ journal of Zaban va adab. AlameTababtabaeiUniversity. No11.p140-151.

8-Hasani Jalilian Mohammadreza (2005/1384) “maste mastor, Risheh haye tazad va tanaghoz dar aasare Sa’di” .(dovomin hamayeshe pazhohesh haye zaban va adabyat farsi). Tehran: Trbyate modares u. Markaze tahghyghat zaban va adabyat farsi.

9-Dadbeh.Asghar (2003/1382)”Hekayat tanaghozgooeihaye saadi” .saadi shenasi.vol.6. comp Korosh Kamali sarvestani. Markaze Sa’di shenasi.

10-Dashti, Ali. (1978/1357H). Ghalamro Sa’di. 5^TH ed. Tehrān: Amirkabir.

11-Yān, Ripkā. (1974/1354H). ). Tārikh -e Adabiāt-eIrān. Tr. By Isā Shahābi. Tehrān: Bongāh-e TarjomeVa Nashr Ketāb.

12-Zanjvni, Barāt. (1984/1363H). Sokhanvari Zirakāne Saadi. Zekr-e Jamil-e Saadi. Comp. by Komisyon Melli Unesco. Tehrān: Ershād Eslāmi.

13-Saadi Shirāzi. Moslehebn-e Abdollāh. (1984/1363H). Golestān. Ed. By Gholamhosein Yoosofi. Tehrān: Khārazmi.

14- --------------. (1984/1363H). Koleiāt Saadi. 4Vol. Tehrān: Eghbāl.

15- --------------. (1989/1368H). Boostān. Ed. By Gholamhosein Yoosofi. 3^rd ed. Tehrān: Khārazmi.

16-Safā, Zabihollāh. (1972/1351H). Tārikh -e Adabiāt Dar Irān. Tehrān: University of Tehrān.

17-Zahiri nav Bijan & Mohammad Ebrahimpor(2006/1387) “Didgahhaye kalamye sa’di bar bonyade ghasayed”  journal of  of   Literature and Humanities of Tabriz University.y16.60.p35-64.

18-Ghofrāni jahromi, Mohammad. (1984/1363H). Ma’ākhez Andishehāye Sa’di. Zekr-e Jamil-e Sa’di. Comp. by Komisyon Melli Unesco. Tehrān: Ershād Eslāmi.

19-Vassāfolhazreh, Fazlollāhebn-e Abdollāh-e Shirāzi. (1959/1338H). Tārikh Vassāf. Tehrān: Ketabkhāne ebn-e Sinv.

20-Masse, Henry. (1985/1364H). Tahghigh Darbāre Sa’di. Tr. By Mohammad Hasan Mahdavi &  Golāmhosein Yoosofi. Tehrān: Toos

21- Mohaghegh Mahdi(1996/1375) “Saadi va ghaza va ghadar” com. Zendagi vas here Saadi” Mansor rastegar Fasaei. Shiraz. Markaze Saadi shenasi.

22-Mahjoob, Mohammad Ja’far. (1971/1350H). Sa’di-Hāfez. Journal of Yaghmā. No.1. Y.24.

23-NasrEsfehani Ali& Hosayn Aghahosayni(2011/1390) “Naghd Va Barrasiye enteghad sazandeh az didgahe Saadi va moghayeseye an ba didgahe sahib nazaran gharbi” journal of Kavosh name. y12.no.22.p9-31.

24-Nezāmi Aroozi, Ahmadebn-e Omar. (1952/1331H). Chahār Maghāle. Ed. By Mohammad Ghazvini & Mo’in. 1^ST. Tehrān: Armaghān.

25-Alhendāvi. Mohammad Moosā. (1959). Sa’di Alshirāzi Shā’r-el Ensāneiia. Ghāhera.