آموزه‌های اخلاقی در متون روایی و غیرروایی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 3، شماره 11، آذر 1390، صفحه 1-28   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

جلیل تجلیل¹؛ زهرا ایرانمنش²

¹ استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

²** PhD. student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch.

چکیده

اگر بپذیریم که هدف از علم نحو آن است که در هنگام سخن گفتن زبان را از اشتباه نگه داریم و هدف از علم منطق آن که به هنگام قضاوت و داوری‌ اندیشه را از به خطا رفتن حفظ کنیم، هدف از علم اخلاق نیز حفاظت انسان از به خطا رفتن در رفتار است. آن‌سان که آدمی در اراده و عمل به دور از هوی و هوس و تقلید کورکورانه به راه مستقیم گام ‌گذارد. در یک کلام، هدف از هر علمی غیر از علم اخلاق، دوری از خطا در مسائل و قضایای مربوط به آن است؛ ولی هدف از علم اخلاق آن است که بر اساس سعادت، رهبری، عدل، امنیت و تعاون، اجتماعی ایجاد کنیم که در آن زندگی از فساد ستمگر‌ی‌ها و عوامل شقاوت و طغیان حفظ شود و به سوی کمال سیر کند. این به مفهوم آن است که علم اخلاق اصلاح فرد و اجتماع را در پایبندی به راه مستقیم مدنظر دارد.
در این مقاله تلاش می‌شود گزیده‌ای از ارزش‌های اخلاقی به استناد قرآن و روایات و نمونه‌ای از آثار ادبی سخن به میان آید.

کلیدواژه‌ها

اخلاق؛ صبر؛ قناعت؛ جوانمردی؛ تواضع؛ تقوی

مراجع

 

1- قرآن مجید.

2- نهج‌البلاغه .(1376). ترجمه محمد دشتی، قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).

3- ابن مسکویه. (1961). تهذیب الاخلاق، ج5، بیروت.

4- اعتصامی، پروین. (1363). دیوان پروین اعتصامی، تهران: ابوالفتح اعتصامی.

5- پاینده، ابوالقاسم .(1385). مجموعه مقالات قصار حضرت رسول (ص)، تهران: بدرقه جاویدان.

6- جامی، عبدالرحمان .(1378). دیوان جامی، 2جلد، مقدمه و تصحیح اعلاخان افصح‌زاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

7- حافظ، شمس‌الدین. (1375). دیوان حافظ، تصحیح محمّد قزوینی، تهران: گل واژه.

8- حجّتی، محمّدباقر .(1358). اسلام و تعلیم و تربیت، تهران: فرهنگ اسلامی.

9- دهخدا، علی اکبر .(1388). امثال و حکم، تهران: امیرکبیر.

10- راغب اصفهانی .(1990). مفردات، بیروت.

11- رستگار فسایی، منصور .(1380). انواع نثر فارسی، تهران: سمت.

12- سجادی، سیدجعفر. (1362). فرهنگ معارف اسلامی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.

13- سعدی. (1320).کلیات، به اهتمام فروغی، تهران: بروخیم.

14- سمیعی گیلانی، احمد .(1389). قالب‌های نویسندگی و آیین نگارش، تهران: کتاب‌های درسی ایران.

15- سنایی، حکیم ابوالمجد مجدودبن آدم .(1362). دیوان حکیم سنایی غزنوی، به اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی.

16- شهریار، محمدحسین .(1375). دیوان، تهران: زرین.

17- عطار. (1319). دیوان قصاید و غزلیات، با تصحیح و مقدمة سعید نفیسی، تهران: اقبال.

18- غزالی، محمّد بن محمّد .(1354). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: کتاب‌هاهی جیبی.

19- فخرالدین اسعد گرگانی .(1381). ویس و رامین، تصحیح محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.

20- فردوسی، ابوالقاسم. (1376). حکمت‌های فردوسی، نگارش جمشید مهرپویا، تهران: آتلیة هنر.

21- قابوس بن وشمگیر. (1342). قابوسنامه، با مقدمة سعید نفیسی، تهران: فروغی.

22- قبادیانی، ناصرخسرو. (1378). دیوان اشعار ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.

23- قشیری، ابوالقاسم. (1361). ترجمه رساله قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

24- کاشانی، عزالدین محمود. (1325). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، با تصحیح و مقدمه و تعلیقات جلال‌الدین همایی، تهران.

25- کاویانپور، احمد .(1375). زندگانی ادبی و اجتماعی استاد شهریار، تهران: اقبال.

26- مجلسی، محمّدباقر .(1355). بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه.

27- معین، محمد .(1364). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

28- مولوی، جلال‌الدین محمد. (1350). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، تهران: امیرکبیر.