رابطه ادبیّات و اخلاق با رویکردی به آثار نظامی گنجه‌ای

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 10، دوره 3، شماره 10، شهریور 1390، صفحه 63-82   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

اسحاق طغیانی¹؛ حافظ حاتمی²

¹استاد دانشگاه اصفهان دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

در این تحقیق، تلاش بر آن است تا با توجه به آثار پنج گانة نظامی گنجوی به یک سؤال اساسی در مورد آثار و مرام و مشرب او پاسخ داده شود.
سؤال این است که آیا داستان‌های نظامی اخلاقیند یا ضدّ اخلاق؟ امّا برای پاسخ به آن، پرسش‌های دیگری نیز مطرح می‌شود که رابطة اخلاق و ادبیّات و به طورکلی هنر چگونه است؟ انتظار ما از هنر و ادبیّات رواج اخلاق است یا ضدّ اخلاق در جامعه؟ آیا ادبیّات و اخلاق از هم جدایند یا در طول و یا عرض هم دیگر قرار دارند؟ پس از آن هم تفاوت زبان نظامی در منظومه‌های بزمی وی- بیشتر «هفت‌پیکر» با دیگر آثار وی- تا اندازه‌ای که در حلّ این معمّا به ما کمک کند، مقایسه می‌شود. بی‌شک در این مقایسه به تفاوت‌های آشکار زبان این شاعر بزرگ با بسامدهای فراوان، به گونه‌ای که بتوان آن را تغییر سبک نامید، برخورد می‌کنیم. 
 

کلیدواژه‌ها

نظامی؛ هفت‌پیکر؛ خسرو و شیرین؛ لیلی و مجنون؛ مخزن‌الاسرار؛ شرف‌نامه؛ اقبال‌نامه

مراجع

 

 1- احمدنژاد، کامل .(1369). تحلیل آثار نظامی گنجوی، تهران: علمی.

2 - اسلامی ندوشن، محمّدعلی .(1370). جام جهان‌بین (در زمینة نقد ادبی و ادبیات تطبیقی)، تهران: جامی.

3 - ثروت، منصور .(1370). گنجینة حکمت در آثار نظامی، تهران: امیرکبیر.

4 - ثروتیان، بهروز .(1376). اندیشه‌های نظامی گنجه‌ای، تبریز: آیدین.

5 - حسینی دشتی، سیدمصطفی .(1379). معارف و معاریف (دایره‌المعارف جامع الاسلامی)، تهران: آرایه.

6- خواجه نصیرالدّین طوسی، ابوجعفر محمّد بن محمّد .(1369). اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.

7- زرّین‌کوب، عبدالحسین .(1374). آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.

8- ---------------- .(1372). با کاروان حلّه (مجموعه نقد ادبی)، تهران: علمی.

9- ---------------- .(1374). پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد (درباره زندگی، آثار و اندیشة نظامی)، تهران: سخن.

10- سعدی، مشرف‌الدّین مصلح بن عبداللّه .(1372). بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

11- صفا، ذبیح‌اللّه .(1368). تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: ققنوس.

12 - فخرالدّین اسعد گرگانی .(1381). ویس و رامین، با مقدّمه، تصحیح و تحشیه محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.

13 - --------------- .(1237). ویس و رامین، تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: بنگاه نشر اندیشه.

14- ماحوزی، مهدی .(1374). شرح مخزن‌الاسرار نظامی، تهران: اساطیر.

15- نظامی گنجه‌ای، الیاس بن یوسف .(1378). اقبال‌نامه، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

16- ---------------------- .(1378). خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

17 - -------------------- .(1378). شرف‌نامه، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

18- ------------------ .(1378). لیلی و مجنون، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

19- ------------------ .(1379). مخزن‌الاسرار، تصحیح وحید دستگردی، تهران: سوره.

20- ---------------- .(1378). هفت‌پیکر، تصحیح وحید دستگردی، تهران: سوره.