پروین اعتصامی در گذرگاه ادبیات تعلیمی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 13، دوره 3، شماره 10، شهریور 1390، صفحه 123-152   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

مهدی ممتحن¹؛ گردآفرین محمدی²

¹ دانشیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت

² کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج

چکیده

پروین اعتصامی، اخلاقیات را از طریق مناظره­ها به تصویر می­کشد و با فن مناظره میان اشیا با یکدیگر، به طور فردی و اجتماعی به مسائل اخلاقی می­پردازد. وی در تعالیم انسانی خود، انسان را مادرانه به جبة الهی و انسانی فرامی­خواند؛ به گونه­ای که در تعالیم انسانی فردی خود به مؤلفه­های اخلاقی، همچون تقوی، پاکی، راستی، علم‌اندورزی، خردورزی، هنرورزی و پرهیز از هوی و هوس و امثالهم توجه دارد و در تعالیم انسانی اجتماعی به بیان دردها و رنج­های اجتماعی می­پردازد. با نگاهی عمیق به اشعار وی درمی­یابیم که تعالیم اجتماعی موجود، حول مسائل اجتماعی آزادیخواهی، انسان­دوستی، همدردی با دیگران، حمایت از مردم، تشویق به واقع­بینی و تلاش، تعاون و همکاری و حمایت از یتیمان می­گردد؛ در واقع موضوعات اصلی شعر وی جبر یا تقدیر، بیان حال تودة مردم در برابر استثمارگرایی طبقات اشراف و وضع نابسامان بیوه زنان، سالخوردگان و تهی­دستان جامعه است. پروین اعتصامی، بدین­سان، آینده را در برابر مخاطبان خود قرار می­دهد؛ همچنین کژی­ها و کاستی­های جامعه و قصور آن­ها نسبت به تعهدات اخلاقی و پیامدهای آن را به تصویر می­کشد.

کلیدواژه‌ها

پروین؛ درد و رنج؛ جامعه؛ تعالیم اخلاقی؛ تعالیم اجتماعی؛ تعالیم انسانی

مراجع

 

1- آژند، یعقوب. (1363). ادبیات نوین ایران، تهران: امیرکبیر.

2- اعتصامی، پروین. (1387). دیوان اشعار، با مقدمه ملک­الشعرا بهار، تهران: آبان.

3- باباچاهی، علی. (1386). شعر امروز ـ زن امروز، تهران: ویستار.

4- بهبهانی، سیمین. (1370). پروین اعتصامی در یادنامه پروین، گردآوری دهباشی، تهران: دنیای مادر.

5- جوادیان، مسعود. (1377). «پروین، اختری تابناک در آسمان ادب ایران»، روزنامه کیهان، ش 142.

6- حائری، سیدهادی. (1375). «خاطراتی از پروین و عصر طلایی»، نشریه ادبستان، ش 31.

7- حسینی حله، ‌سیدمحسن. (1385). «موضوع درآمدی بر ادبیات تعلیمی»، روزنامه اطلاعات، ش 23642.

8- خلیلی، سارا .(1385). «جان بخشی در آثار پروین»، فصل نامه سینمایی فارابی، دوره 16، ش 2.

9- دباشی، حمید. (1370). شعر، سیاست و اخلاق: ارمغان پروین اعتصامی به شعر فارسی در یادنامه پروین، تهران: دنیای مادر.

10- دهباشی، علی .(1370). یادنامه پروین، تهران: دنیای مادر.

11- دیویی، جان. (1380). تجربه و آموزش و پرورش، ترجمه سیداکبر میرحسینی، تهران، کتاب.

12- رزمجو، حسین. (1374). انواع ادبی و آثار آن، مشهد: آستان قدس رضوی.

13- زرین­کوب، عبدالحسین. (1370). پروین زنی مردانه در قلمرو شعر و عرفان در یادنامه پروین، تهران: دنیای مادر.

14- سلطانی، علی. (1370). یادنامه پروین اعتصامی، گردآورنده علی دهباشی، تهران: دنیای مادر.

15- شریعتمداری، علی. (1365). جامعه و تعلیم و تربیت، تهران: امیرکبیر.

16- عابدی، کامیار .(1379). «پرتوهایی به جهان انسانی‌تر»، روزنامه زنان، ش 39.

17- عالمی، سیدمحمدامین. (1385). از ادبیات تعلیمی چه می­دانیم، یکشنبه، www.rahenejtdaily.com.

18- عقیقی، عبدالرحیم. (1372). «لطایف حکمی و نکات قرآنی در دیوان پروین اعتصامی»، روزنامه زن روز، ش 1404.

19- علوی­نیا، اشرف­السادات. (1387). «پروین اعتصامی و فروغ فرخزاد»، نشریه حافظ، ش 53.

20- کریمی حکاک، احمد. (1370). پروین اعتصامی در یادنامه پروین، گردآوری علی دهباشی، تهران: دنیای مادر.

21- محسنی، مرتضی و پیروز، غلام­رضا. (1388). «تحلیل شعر پروین اعتصامی بر اساس نظریة زیبایی­شناسی انتقادی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش 25.

22- محمدی، مهدی. (1380). «تعلیم و تربیت از دیدگاه استاد مطهری»، کیهان فرهنگی، ش 181.

23- مؤید، حشمت. (1370). جایگاه پروین اعتصامی در شعر فارسی در یادنامه پروین، تهران: دنیای مادر.