بررسی سه غزل سنایی بر پایه نقد فرمالیستی با تاکید بر آرای گرامون و یاکوبسن

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 3، شماره 9، خرداد 1390، صفحه 73-92   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

محمود بشیری¹؛ طاهره خواجه‌گیری²

¹دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

² کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

نقد فرمالیستی به رویکردی از نقد اطلاق می­شود که بین سال­های 1915 تا 1930 در روسیه جریان یافت. این حوزه نقد ادبی، ادبیات را از دیدگاه زبان­شناسی بررسی می‌کند و اثر ادبی را یک مسألة صرفاً زبانی می­داند و فرم و شکل اثر را مبنای تحلیل زیبایی‌شناسی و راه رسیدن به معنای نهفته در اثر ادبی در نظر می­گیرد؛ در حقیقت شکل اثر ادبی را آفریننده معنا و مفهوم تلقی می­کند.
از جمله نظریه­پردازان این رهیافت ادبی می­توان از «رومن یاکوبسن»، «بوریس آخنبام» و «ویکتور شکلوفسکی» نام برد که از اعضای انجمن زبان­شناسی در آن دوران بودند.
در این جستار سعی بر آن است که سه غزل از سنایی بر پایه این رهیافت و با تأکید بر دیدگاه­های «موریس گرامون» و «رومن یاکوبسن» بررسی شود و نشان داده شود که می­توان به جنبه­هایی از معانی نهفته در یک اثر ادبی، جدا از ساختارهای جامعة نویسنده و همچنین مسائل تاریخی و حتی روانشناسی شخصیت او دست یافت.
 

کلیدواژه‌ها

نقد ادبی؛ فرمالیسم؛ یاکوبسن؛ گرامون؛ غزل؛ سنایی

مراجع

 

1- ایگلتون، تری .(1383). پیش­درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز.

2- برتنس، هانس .(1384). مبانی نظری ادبی، محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهر.

3- پاینده، حسین .(1383). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، تهران: روزنگار.

4- حافظ، شمس‌الدین محمّد .(1362). دیوان حافظ، تصحیح پرویز خانلری، تهران: خوارزمی.

5- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1373). در اقلیم روشنایی، تهران: آگاه.

6- سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم .(1341). دیوان سنایی، تصحیح محمّد تقی مدرس رضوی، تهران: ابن سینا.

7- شمیسا، سیروس .(1373). معانی، تهران: میترا.

8- ------------ .(1388). نقد ادبی، تهران: میترا.

9- صفوی، کورش .(1380). از زبان­شناسی به ادبیات (شعر)، تهران: حوزه هنری.

10- قویمی، مهوش .(1383). آوا و القا: رهیافتی به شعر اخوان ثالث، تهران: هرمس.

11- کالر، جاناتان .(1388). بوطیقای ساختارگرا، کورش صفوی، تهران: مینوی خرد.

12- مکاریک، ریما .(1385). دانش نامه نظریه‌های ادبی، ترجمه م. مهاجر و م. نبوی، تهران: آگاه.