نقد وصف و جایگاه زیبایی شناختی آن در شعر خاقانی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 3، دوره 2، شماره 8، اسفند 1389، صفحه 59-82   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

چکیده

وصف، تصویر، خیال، احساس و عاطفه برخی از عناصر بنیادین و سازندة شعر هستند. گرچه شعر حاصل سوز و عطش درونی است و بیان آن جز با کاربرد زبان مجازی و خیال‌انگیز میسر نیست ولی تصاویر شعری نیز در واقع حاصل تأثیر و کارکرد خیال در بستر زبان هستند که موجب گستردگی، تنوع و پویایی شعر می‌شود. شاعر به دلیل شدت و رقت عاطفه و احساس خویش، چه بسا که برای شکل‌گیری کامل تصویری در ذهن مخاطب، به شیئ یا پدیده‌ای از منظرهای مختلف می‌نگرد و تصاویر را به صورت پیاپی می‌آورد و توصیفات متنوعی از آن به دست می‌دهد. این مقاله به بررسی توصیفات شعر خاقانی پرداخته و مواد و عناصر سازندة تصاویر در آن، مخاطب‌شناسی خاقانی در توصیفات، انسجام و تضاد بین تصاویر در محور عمودی و هماهنگی با محتوای شعر، پشتوانة فرهنگی آنها، تازگی و نوآوری توصیفات و.... مورد بررسی قرار گرفته است. وجود نوآوری‌های فراوان در ارائة تصاویر و کشف ارتباط‌های تازه بین پدیده‌ها و اشیا، همچنین استفاده از دانش‌های مختلف در توصیفات علاوه بر دقت نظر و طبع خلاق سراینده، نشان از مهارت و نگرش خاص وی به جهان هستی و اجزای طبیعت دارد.

کلیدواژه‌ها

وصف؛ خاقانی؛ نقد و تحلیل

مراجع

 

1- انوری، علی بن محمد .(1376). دیوان اشعار، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی فرهنگی.

2- بهار، محمد تقی .(1382). بهار و ادب فارسی (مجموعه 100مقاله از ملک الشعرای بهار). به کوشش محمد گلبن، جلد دوم، تهران: علمی فرهنگی.

3- جورکش، شاپور .(1385). بوطیقای شعر نو، تهران: ققنوس.

4- خاقانی، افضل‌الدین بدیل بن علی نجار .(1380). دیوان، مقابله و تصحیح و مقدمه و تعلیقات ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.

5- دهرامی، مهدی، محمد امیر مشهدی و عبدالله واثق عباسی .(1389). «استعاره‌های نو و چند لایه در شعر خاقانی»، نشریه فنون ادبی، سال دوم، شماره دوم(پیاپی 3).

6- زرّین‌کوب، عبدالحسین .(1373). با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی.

7- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1366). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

8- شمیسا، سیروس .(1374). سبک شناسی شعر، تهران: فردوس.

9- فروزانفر، بدیع‌الزمان .( 1380). سخن و سخنوران، تهران: خوارزمی.

10- کفافی، محمد عبدالسّلام .( 1382). ادبیات تطبیقی (پژوهشی در باب نظریه ادبیات و شعر روایی ). ترجمه سید حسین سیدی، مشهد: آستان قدس رضوی.

11- لارنس، پرین .( 1379). شعر و عناصر شعر، ترجمه غلام رضا سلگی، تهران: رهنما.

12- ولک، رنه و آوستن وارن .(1382). نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.