ساختار شناسی مجموعه داستان «دیوان سومنات»

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 2، شماره 8، اسفند 1389، صفحه 153-168   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

چکیده

 
«دیوان سومنات» با 12 داستان کوتاه، دومین مجموعه داستان ابوتراب خسروی است. بر اساس نظریة ساختاری، پس از استخراج پی‌رفت‌ها، ساختار روایت‌ها را تحلیل کرده‌ایم؛ تحلیل ساختار روایات، ما را در فهم و تبیین ژرف‌ساخت‌های پیچیده یاری می‌کند؛ همچنین میزان هماهنگی ساختار روایات با ژرف‌ساخت را روشن می‌سازد. بررسی ساختاری این مجموعه نشان می‌دهد ژرف‌ساخت همة داستان‌ها، براندازی زمان یا بی‌اعتبار کردن زمان است. در مواردی که ساختار روایت با ژرف‌ساخت تطابق ندارد نویسنده به کمک عناصر و تعابیری که حاوی براندازی یا مبارزه با زمان گذراست، ژرف‌ساخت را می‌پرورد. در برخی داستان‌ها، ساختار روایت نظیر پیچیدگی در ترکیب پی‌رفت‌ها یا چند محور گشتن روایت یا تکرار روایت موجب تداعی ژرف‌ساخت داستان شده است. در این موارد نویسنده در طرح‌های متضاد هویت و بی‌هویتی، تسلیب و ترمیم و مرگ و زندگی برای تبدیل زمان تاریخی به زمان قدسی به منظور مبارزه با زمان پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

زمان تاریخی؛ زمان قدسی؛ ژرف‌ساخت؛ ساختار روایت؛ براندازی زمان؛ داستان کوتاه

مراجع

 

1- احمدی، بابک .(1370). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.

2- اسکولز، رابرت .(1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگه.

3- اسموژینسکی، مارک .(1388). «روایت‌های کلیت‌گرا در رمان‌های ابوتراب خسروی»، ترجمة مهدی صداقت پیام، مجموعه مقالات نقد آگاه در بررسی آرا و آثار، تهران: آگاه، صص316-295.

4- الیاده، میرچا .(1372). رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.

5- -------- .(1384). اسطورة بازگشت جاودانه، ترجمة بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.

6- پراپ، ولادیمیر .(1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: توس.

7- تدینی، منصوره .(1388). پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران، تهران: علمی.

8- تسلیمی، علی .(1383). گزاره­هایی در ادبیات معاصر ایران؛ (داستان)، پیشامدرن، پست مدرن، تهران: اختران.

9- تودوروف، تزوتان .(1379). بوطیقای ساختارگرا، ترجمة محمد نبوی، تهران: آگه.

10- حسینی، صالح و پویا رفوئی .(1382). کاشیگری کاخ کاتبان: نقدی بر اسفار کاتبان و...، تهران: نیلوفر.

11- خسروی، ابوتراب .(1380). دیوان سومنات، تهران: مرکز.

12- کرنی، ریچارد .(1384). در باب داستان، ترجمة سهیل سُمّی، تهران: ققنوس.

13- گرین، ویلفرد و همکاران .(1380). مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.

14- مالمیر، تیمور و حسین اسدی جوزانی .(1387). «ژرف‌ساخت اسطوره‌ای رمان رود راوی»، فصلنامه ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان، سال دوم، شمارة ششم، صص85-55.

15- میرعابدینی، حسن .(1383). صد سال داستان‌نویسی ایران، تهران: چشمه.

16- نصرالله بن محمد منشی .(1383). ترجمة کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.