عاشقانه‌های عیان و عارفانه‌های نهان در شعر حافظ خوش‌خوان

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 2، شماره 7، آذر 1389، صفحه 1-12   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

جعفر حمیدی

- استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

حافظ تلفیق کننده عشق و عرفان در شعرفارسی است. دو مقوله‌ای که سخن گفتن درباره هر یک از آنها به تنهایی، افزوده‌ای بر مکررات است؛ زیرا هم عشق و هم عرفان در شعر شاعران دیگر به فراوانی آمده و درباره هر دو، سخن به نهایت رسیده است. اما در تلفیق این دو پدیده روح انسانی در شعر و به ویژه در شعر حافظ نه تنها بر بیرنگی تکرار نمی‌افزاید بلکه هر دو را بیش از پیش رنگ‌آمیزی و نگارگری می‌کند. در میان غزل‌های نقاشی شده حافظ پاره‌ای عاشقانه، بسیاری عارفانه و تعداد فراوانی نیز عاشقانه- عارفانه هستند که البته تفکیک یا جدا کردن آنها، کاری آسان نمی‌نماید. در این مقاله در حد امکان از غزل‌های عاشقانه و غزل‌های عارفانه حافظ و تعداد آنها یاد شده است؛ اما این نظر قطعی نیست و چه بسا که هر دو نوع غزل جای بیشتر یا کمتری را در دیوان حافظ برای خود اشغال کرده باشند.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ غزل؛ عاشقانه؛ عارفانه؛ معرفت

مراجع

 

1- حافظ، شمس الدین محمد .(1375). دیوان، تصحیح هوشنگ ابتهاج (سایه)، تهران: نشرکارنامه.

2- خرمشاهی، بهاءالدین .(1372). حافظ‌نامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

3- مرتضوی، منوچهر .(1365). مکتب حافظ یا مقدمه‌ای بر حافظ‌شناسی، تهران: توس.

4- حمیدی، سیدجعفر .(1376). سعدی در کیش، تهران: انتشارات بهشت اندیشه.

5- قیصری، ابراهیم .(1380). ابیات بحث انگیز حافظ، تهران: توس.

6- سعدی، مصلح الدین عبدالله .(1338). کلیات، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات علمی.

7- فردوسی، ابوالقاسم .(1378). شاهنامه فردوسی، تصحیح ژول مول، تهران: نغمه.

8- قزوینی، محمد .(1367). حافظ از دیدگاه محمد قزوینی، به کوشش اسمعیل صارمی، تهران: علمی.