نوآوری در شعر قیصر امین‌پور

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 2، شماره 6، شهریور 1389، صفحه 133-160   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

سهیلا صلاحی‌مقدم

 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

چکیده

نوگرایی ( مکتب Modernism ) در ادبیات، بیانگر گسستن از سنن و قراردادهای حاکم و ایجاد شیوه­های تازه در نگرش به جایگاه انسان و نقش او در نظام هستی است.
مدرنیسم ویژگی­های صوری و محتوایی خاصی دارد، مانند جدایی از نسبت فردگرایی و تأکید بر فردیّت خلّاق هنرمند، احساس تنهایی، بیگانگی و یأس، ترجیح ناخودآگاهی برخود آگاهی، تداعی معانی آزاد و جریان سیال ذهن، توجه به نظریه­های روانشناسانی، چون فروید و یونگ و بعضی از اگزیستانسیالیست­ها.
نوآوری معانی فراگیرتر از نوگرایی یا مدرنیسم دارد. مدرنیسم در مورد دورة خاصی است (اوایل قرن بیستم ) و مانند هر نهضت ادبی دیگر به انتهای خود رسیده و جای خود را به نهضت دیگر، پسامدرنیسم داده است، ولی نوآوری آغاز و پایان مشخصی ندارد و همواره در طول قرون و اعصار در ادبیات و هنر یافت می­شده و در مدرنیسم هم وجود داشته است. نوآوری؛ یعنی خلّاقیت و خلّاقیت تقلیدی نیست.
پرسشی که در مقالة حاضر به آن پاسخ داده شده، این است که آیا اصول نوگرایی و ویژگی­های نوآوری در شعر قیصر امین­پور دیده می­شود یا خیر ؟
پیش از بررسی شعر قیصر امین­پور، با پژوهش در ادوار شعر فارسی، نوآوری‌های خاصی در هر دوره دیده می­شود، اما در شعر نو معاصر، نوآوری­ها و خلّاقیت­ها نسبت به سبک بازگشت ادبی و حتی دورة مشروطه برتری دارد. شعر قیصر امین­پور از جهت قالب بیــرونی (outer form  ) و قالب درونی (inner form  ) نوآوری­هایی را به همراه دارد.
در شعرهای برجستة -او چه کلاسیک و چه نو نیمایی- با نوآوری­هایی رو‌به رو می‌شویم که در شاعران دیگر سابقه نداشته است و خلّاقیت او را نشان می­دهد. آشنایی‌زدایی را در ترکیباتی چون "آیینة ناگهان " -که نام یکی از کتاب­های اوست- می‌توان دید. در این مقاله مجموعة تنفس صبح بررسی شده است.
 

کلیدواژه‌ها

نوآوری؛ مدرنیسم؛ قیصر امین‌پور؛ تنفس صبح

مراجع

 

1- قرآن مجید

2- امین پور، قیصر .( 1387). تنفس صبح (مجموعه شعر)، تهران: انتشارات سروش.

3- _________ .( 1383). سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

4- جعفری، محمد تقی .( 1362). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، تهران: انتشارات اسلامی.

5- حافظ، شمس الدین محمد .( 1381). دیوان، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: انتشارات زوّار.

6- حسن لی، کاووس .( 1383). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث.

7- خاقانی، افضل الدین بدیل .( 1362). دیوان، تهران: انتشارات ارسطو.

8- _______________ .( 1362). منشآت، تصحیح محمد روشن، تهران: انتشارات فرزان.

9- روزت، ای .( 1371). روانشناسی تخیل، ترجمة اصغر الهی و پروانه میلانی، تصحیح محمد روشن، تهران: گوتنبرگ.

10- زرین کوب، عبدالحسین .( 1363). سیری در شعر فارسی، تهران: انتشارات نوین.

11- سعدی، شرف الدین مصلح .( 1367). دیوان غزلیات، شرح خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات سعدی.

12- شفیعی کدکنی، محمد رضا .( 1372). تازیانه­های سلوک، تهران: انتشارات آگاه.

13- ________________ .( 1387). غزلیات شمس تبریز، تهران: سخن.

14- صلاحی مقدم، سهیلا .( 1386). بررسی تطبیقی بین جلال الدین محمد مولوی و ویلیام بلیک، تهران: انتشارات سوسن.

15- _____________ .( 1378). زبان و ادبیات فارسی (گرایش ادبیات تطبیقی) رسالة دکتری.

16- ناصر خسرو .( 1357 ). دیوان، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات شرکت سهامی عام.

17- نظامی گنجوی، ابو محمد الیاس .( بی‌تا). پنج گنج (مخزن الاسرار) تصحیح و توضیح وحید دستگردی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.