نگاهی به داستان های بحر پیمایی در قلمرو ادبیات ایران و جهان

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 8، دوره 2، شماره 6، شهریور 1389، صفحه 161-172   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

مرتضی هاشمی

 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

در عرصه گسترده و متنوع مضامین در ادبیات جهان، موضوع "سفر" خوش نشسته و بر مبنای آن آثار درخور توجهی پدیدار شده است. علاوه بر قطعات شاعرانه بیشمار در وصف – غالبا- افسونگری و دل انگیزی سفر؛ حماسه ها، قصه ها، رمان ها، داستانها و سفرنامه های بسیار مبتنی بر این پدیده دیرینه زندگی بشر، در پهنه ادبیات به منصه ظهور رسیده است. بخشی از این آثار که در شمار مشهورترین آثار ادبی است، بر پایه سفرهای دریایی و بحر پیمایی شکل گرفته است. سعی نگارنده در این مقاله، معرفی برخی از مهمترین آثار در این زمینه و نیز مقایسه ای است میان آثار کلاسیک و متقدم ادبیات فارسی و اروپایی ( یونانی و لاتینی ) و بر شمردن مشترکات و تفاوت های این گونه آثار در دو حوزه مهم ادبیات جهان.
در این بررسی، در می یابیم که در حوزه ادبیات فارسی نیز آثاری ارزشمند به نظم و نثر، به دست توانای ادیبان خوش قریحه و خیالپرداز مجال ظهور یافته که با آثار طراز اول ادبیات جهان در این گستره، قابل قیاس و شایان بررسی است. در زمره مهمترین ویژگی های این آثار، می توان: رویارویی با موانع و رخدادهای طبیعی و ماورای طبیعی، شگفت انگیزی، استقبال از خطر و ماجراجویی، ورود قهرمانان به جزایر و عرصه های ناشناخته و پدیدۀ «کشتی شکستگی» را بر شمرد.
در عرصه گسترده و متنوع مضامین در ادبیات جهان، موضوع "سفر" خوش نشسته و بر مبنای آن آثار درخور توجهی پدیدار شده است. علاوه بر قطعات شاعرانه بیشمار در وصف – غالبا- افسونگری و دل انگیزی سفر؛ حماسه ها، قصه ها، رمان ها، داستانها و سفرنامه های بسیار مبتنی بر این پدیده دیرینه زندگی بشر، در پهنه ادبیات به منصه ظهور رسیده است. بخشی از این آثار که در شمار مشهورترین آثار ادبی است، بر پایه سفرهای دریایی و بحر پیمایی شکل گرفته است. سعی نگارنده در این مقاله، معرفی برخی از مهمترین آثار در این زمینه و نیز مقایسه ای است میان آثار کلاسیک و متقدم ادبیات فارسی و اروپایی ( یونانی و لاتینی ) و بر شمردن مشترکات و تفاوت های این گونه آثار در دو حوزه مهم ادبیات جهان.
در این بررسی، در می یابیم که در حوزه ادبیات فارسی نیز آثاری ارزشمند به نظم و نثر، به دست توانای ادیبان خوش قریحه و خیالپرداز مجال ظهور یافته که با آثار طراز اول ادبیات جهان در این گستره، قابل قیاس و شایان بررسی است. در زمره مهمترین ویژگی های این آثار، می توان: رویارویی با موانع و رخدادهای طبیعی و ماورای طبیعی، شگفت انگیزی، استقبال از خطر و ماجراجویی، ورود قهرمانان به جزایر و عرصه های ناشناخته و پدیدۀ «کشتی شکستگی» را بر شمرد.

کلیدواژه‌ها

ادبیات جهان؛ ادبیات شرقی و ایرانی؛ داستانهای بحر پیمایی؛ اودیسه؛ گرشاسبنامه

مراجع

 

1- اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد .(1371). گرشاسبنامه، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: چاپخانه بروخیم.

2- ----------------------------- .(1362).گرشاسبنامه (خلاصه داستان)، به کوشش برات زنجانی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

3- تراویک، باکنر .(1376). تاریخ ادبیات جهان (2 جلد) ترجمه عربعلی رضایی، تهران: نشر فرزان.

4- پلودن، لیدی و .(1351). اساطیر یونان، مترجم: محمد نژاد، تهران: انتشارات پدیده.

5- داف، توماس .(1374). نگاهی دیگر بر رابینسون کروزوئه، مترجم: مهدی افشار، تهران: کتاب مهناز.

6- رزمجو.حسین .(1370). انواع ادبی، مشهد: انتشارات آستان قدس.

7- سعیدیان، عبدالحسین .(1369). دائره المعارف ادبی، تهران: امیرکبیر.

8- شمیسا. سیروس .(1370). انواع ادبی، تهران: باغ آیینه.

9- شیرازی، محمد حسن .(1372). تاریخ جهان اسلام و روابط خارجی آن از آغاز تا امروز، تهران: نشر فرزانه.

10- طرسوسی .(1344). داراب نامه طرسوسی، تصحیح ذبیح الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

11- فردوسی .(1966 م). شاهنامه، تحت نظر ی. ا. برتلس و...چاپ مسکو.

12معین، محمد .(1364). فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.

13- نظامی. الیاس بن یوسف .(1342)..خمسه (اسکندرنامه)، تصحیح وحید دستگردی، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.

14- همر .(1349). اودیسه، ترجمه سعید نفیسی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.