بررسی مفهوم فقر و استغنا در مثنوی معنوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 3، دوره 2، شماره 5، خرداد 1389، صفحه 41-56   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

اسحاق طغیانی¹؛ حکیمه هادی²

¹ - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان (نویسندة مسئول)

²- دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

«استغنا» یکی از مراحل سیر و سلوک است که سالک طریق حق، با رسیدن به آن، نوعی بی نیازی از ماسوی الله را در وجود خویش احساس می کند و در همه حال، خود را، تنها نیازمند حق تعالی می داند. «فقر» نیز از جمله مقامات عرفانی است و یکی از منازل عالی سیر و سلوک به شمار می آید. سالک در این مرحله به فنای فی الله می رسد و این، نهایت مرتبة کاملان و عارفان محسوب می شود. فقر، نیازمندی بنده به حق و بی نیازی از غیرحق است. در این مقاله سعی بر آن است که ابتدا مفهوم استغنا و فقر، به خوبی تعریف و تبیین شود و سپس این دو موضوع در مثنوی مولانا، تحلیل و بررسی گردد.

کلیدواژه‌ها

استغنا؛ فقر؛ فنا؛ سلوک؛ مولانا؛ مثنوی

مراجع

 

1- اکبر آبادی، ولی محمد .(1386). شرح مثنوی مولوی موسوم به مخزن الاسرار، به اهتمام ن. مایل هروی، تهران: نشر قطره.

2- انقروی، رسوخ الدین اسماعیل .(1374). شرح کبیر بر مثنوی، ترجمه عصمت ستارزاده، انتشارات زرین.

3- خواجه ایوب .(1377). اسرار الغیوب شرح مثنوی، چاپ اول، تهران: اساطیر.

4- رجایی بخارایی، محمدعلی .(1373). فرهنگ اشعار حافظ، تهران: انتشارات علمی، چاپ هفتم.

5- زمانی، کریم .(1384). شرح جامع مثنوی، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ شانزدهم.

6- _________ .(1384). میناگر عشق، تهران: نشر نی، چاپ سوم.

7- سجادی، جعفر .(1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، انتشارات طهوری، چاپ اول.

8- شهیدی، جعفر .(1380). شرح مثنوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.

9- شیمل، آن ماری .(1361). شکوه شمس، ترجمة حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

10- عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم .(1384). منطق الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن.

11- فروزانفر، بدیع الزمان .(1375). شرح مثنوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.

12- ____________ .(1366). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.

13- گولپینارلی، عبدالباقی .(1374). نثر و شرح مثنوی شریف، ترجمه و توضیح ه. سبحانی، تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.

14- گوهرین، صادق .(1362). فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، جلد هفتم، چاپ دوم.

15- لاهیجی، محمد .(1374). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تعلیفات رضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: انتشارات زوار.

16- لاهوری، محمدرضا .(1381). مکاشفات رضوی در شرح مثنوی، تصحیح رضا روحانی، تهران: انتشارات سروش، چاپ دوم.

17- مستملی بخاری، ابوابراهیم .(1366). شرح التعرف لمذهب التصوف، ترجمه محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر.

18- مولوی، جلال الدین .(1363). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد. ا. نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.

19- نیکلسون، رینولد. ا .(1374). شرح مثنوی، ترجمه و تعلیق حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

20- هجویری، علی بن عثمان .(1371). کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، با مقدمه قاسم انصاری، تهران: انتشارات طهوری.