تشبیه در اشعار رودکی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 2، شماره 5، خرداد 1389، صفحه 77-102   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

ابراهیم ابراهیم تباربورا

 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل

چکیده

رودکی، بزرگترین شاعر ایران در آغاز قرن چهارم هجری است که در انواع قالب‌های شعرفارسی، به ویژه قصیده و غزل مهارت داشته است و تأثیر وی در تکامل و ترقّی اشعار فارسی در دوره‌اش و حتی در دوره‌های بعد بر شعرای فارسی بر کسی پوشیده نیست. تسلّط و مهارت او در سرودن اشعار و کثرت آن سبب گردید تا او را «پدر شعر فارسی دری» بنامند. وی نماینده کامل و تمام عیار شعر فارسی در دوره سامانی است. یکی از مهارت‌های او کاربرد صور خیال، از جمله تشبیه و استعاره در اشعار است‌، تصاویری که رودکی در اشعارش به کار برده، بر عکس شعرای دیگر سبک خراسانی‌، متحرّک و جاندار است‌. در میان تصویرهای گوناگون‌، تشبیه مهمترین نوع تصاویری است که رودکی بدان علاقه نشان داد. با بررسی‌هایی که از سرودهایش به عمل آمده، اکثر تشبیهات او از نوع حسی به حسی و عقلی به حسی‌اند که در انواع مختلف آن، از جمله: تشبیه مضمر، تفضیل و... بکار رفته است. این مقاله قصد دارد تا تشبیه را در اشعار رودکی بررسی کند و به اهمّیّت و انواع آن در سروده‌های شاعر بپردازد.

کلیدواژه‌ها

رودکی؛ تشبیه؛ استعاره؛ صور خیال؛ شعر

مراجع

 

1- احمدنژاد، کامل .(1372). رودکی، تهران: آینه.

2- انوری .(1364). دیوان قصاید، تصحیح مدرس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.

3- جرجانی، عبدالقاهر .(1370). اسرار البلاغه، ترجمه دکتر جلیل تجلیل، تهران: چاپ اول.

4- خطیب رهبر، خلیل .(1367). دستور زبان فارسی کتاب حروف اضافه و رابطه، تهران: انتشارات سعدی، چاپ دوم.

5- دهباشی، علی .(1385). یاد یار مهربان، (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات صدای معاصر.

6- رازی، شمس قیس .(1373). المعجم، به اهتمام شمیسا، تهران: انتشارات فردوسی.

7- زرین‌کوب. عبدالحسین .(2536). شعر بی‌نقاب و بی‌دروغ، تهران: ‌انتشارات جاویدان، چاپ سوم.

8- شمیسا، سیروس .(1371). بیان، تهران: فردوس.

9- ------------ .(1373). سبک‌شناسی (2)، تهران: انتشارات پیام‌نور، چاپ دوم.

10- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1370). صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ چهارم.

11- صفا، ذبیح الله .(2536). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.

12- عراقی همدانی،‌ فخرالدین .(1382). دیوان، تصحیح اسماعیل شاهرودی، تهران: انتشارات فخر رازی، چاپ چهارم.

13- عنصری .(1362). دیوان، تصحیح دکتر دبیر سیاقی، تهران: انتشارات منوچهری.

14- فروغی، محمدعلی .(1362). کلیات سعدی، تهرانک انتشارات امبیرکبیر، چاپ سوم.

15- فرشیدورد، خسرو .(1373). دربارة ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.

16- کزازی، سیدجلال‌الدین .(1375). بیان، تهران: انتشارات مرکز، چاپ پنجم.

17- محجوب، محمدجعفر .(بی‌تا). سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: انتشارات فردوس.

18- منوچهری دامغانی .(1379). دیوان، به اهتمام دکتر دبیر سیاقی، تهران: نشر زوار، چاپ سوم.

19- نظامی عروضی سمرقندی، احمد .(1327). چهار مقاله، تصحیح محمّد قزوینی، تهران: انتشارات مروی، چاپ دوّم،

20- نفیسی، سعید .(1382). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، تهران:‌ امیرکبیر، چاپ دوم.