بازتاب کمال نبوی در دیوان خاقانی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 1، شماره 4، اسفند 1388، صفحه 23-44   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

عطامحمد رادمنش

 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

نقشبند آفرینش، ملک و ملکوت و خاک و افلاک را با تمام شگفتیها و تنوّع و تکثـّرش و حتـّی آدم صفیّ الله را طفیل شاه بیت غزلِ دیوان هستی قرار داد.
رهپویان وادی حقیقت نبوی با پیروی از گفتار و سیرة او –که منبعث از سرچشمة وحی است- سعادت و کمال خود را رقم می‌زنند و به موجودیّت خود معنی می‌بخشند.
هنرمندان بویژه سخنوران سخته و سخن سنج، با ارادتی خالصانه و عاشقانه بدان محمودِ حق روی می‌آورند و از دریای خرد و معالی او مرواریدهای معرفت گرفته، دُرهای معانی سُفته، کلام خود را بدانها می‌آرایند و از پرتو این گهرهای رخشان هدایت روان خود را روشن و آثار خویش را مانا و پویا می‌سازند.
از میان سرایندگان نامدار، خاقانی-که بحق "حسّان عجم" لقبش داده‌اند- در این باب بیش از دیگران اقبال داشته است؛ این چابکسوار پیشتاز سمند سخن، گوی ستایشگریِ برگزیدة حق را در میدان مدیحه سرایی از همگنان در ربوده و به دربرده است.
او توانسته است هنرمندانه با خیالپردازیهای نغز و تصویر آفرینی‌های بدیع بالفظ و معانی بشکوه، هنر و فضیلت رسول مهر را بنمایاند و به شعر خود مقبولیّت و اعتبار بیشتر بخشد.
پژوهنده در این تحقیق بر آن است که به بررسی ابعاد مضامین و مفاهیمِ برخاسته از هنر و اندیشه و خامة خاقانی در ستایش ابعاد هنری مختارِ حق بپردازد و با استناد به شواهد و مصادیق شعری حقّ مطلب را ادا کند.

کلیدواژه‌ها

کمال نبوی؛ شعر خاقانی؛ پیامبر ستایی

مراجع

 

1- قرآن کریم /(1375). ترجمة مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: اورست، چاپ اول.

2- استعلامی، محمّد .(1387). نقد و شرح قصاید خاقانی، ج2، تهران: زوّار، چاپ اول.

3- انوری، حسن .(1386). فرهنگ روز سخن، تهران: سخن، چاپ سوم.

4- بیهقی، ابوالفضل .(1356). تاریخ بیهقی؛ تصحیح علی اکبر فیّاض، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ دوم.

5- جمال الدّین محمّد عبدالرّزاق اصفهانی .(1362). دیوان؛ تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران، کتابخانة ابن سینا، چاپ دوم.

6_________________________ .(1340). حدود العالم من المشرق الی المغرب؛ به کوشش منوچهر ستوده، تهران: کتابخانة طهوری.

7- حافظ، شمس الدّین محمّد .(1362). دیوان؛ تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، خوارزمی، چاپ دوم.

8- حنّا الفاخوری .(1374). تاریخ ادبیّات زبان عربی؛ ترجمة عبدالمحمّد آیتی، تهران: توس، چاپ سوم.

9- خاقانی شروانی، افضل الدّین بدیل .(1357). دیوان؛ به کوشش ضیاءالدّین سجّادی، تهران: زوّار، چاپ دوم.

10____________________ .(2537). دیوان؛ تصحیح علی عبدالرّسولی، تهران: مروی.

11- دهخدا، علی اکبر .(1373-1372). لغت نامه؛ چ اول، از دورة جدید، تهران: دانشگاه تهران.

12- سجّادی، سیّد ضیاء الدّین .(1374). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی شروانی؛ ج دوم، تهران: زوّار، چاپ اول.

13- سعدی، مشرّف الدّین مصلح بن عبدالله .(1363). بوستان (سعدی نامه)؛ تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.

14_______________________ .(1368). گلستان؛ تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی، چاپ اول.

15- عقیلی خراسانی .(1371). مخزن الادویه؛ نسخة عکس از روی چاپ سنگی کلکته(1844م)، تهران: آموزش انقلاب اسلامی ایران، چاپ دوم.

16- غزّالی، ابوحامد، امام محمّد .(1368). کیمیای سعادت؛ ج1، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.

17- غیاث الدّین محمّد رامپوری .(1363). غیاث اللّغات؛ تهران: امیرکبیر، چاپ اول.

18- فروزانفر، بدیع الزّمان .(1361). احادیث مثنوی (تدوین)؛ تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.

19- معین، محمّد .(1353). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.

20- مولوی، جلال الدّین محمّد .(1363). کلّیّات شمس (دیوان کبیر)؛ تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.

21________________ .(1368). مثنوی معنوی؛ رینولد.الین. نیکلسون، تهران: مولی، چاپ هفتم.

22- نجم الدین رازی .(1374). مرصاد العباد، به اهتمام محمّد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.

23- نظامی، حکیم ابومحمّد الیاس .(1363). خسرو و شیرین؛ تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: علمی، چاپ دوم.