ختم ولایت از دیدگاه ابن عربی و سید حیدر آملی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 1، شماره 4، اسفند 1388، صفحه 87-110   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

عبدالرحیم عناقه

 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

چکیده

ولایت، یکی از مسائل مهم در عرفان است که بسیاری از عارفان بزرگ، پیرامون آن بحث کرده اند. این مبحث فروعاتی پیدا می کند، از قبیل تعریف ولایت، اقسام ولایت. ضرورت ولی در جهان هستی و ختم و لایت هر چند عرفا دربارة اکثر این مسائل اتفاق نظر دارند، ولی در مورد ختم ولایت اختلاف نظر مشاهده می شود.
سید حیدر آملی، از عارفان بزرگ قرن هشتم است که با برقراری ارتباط بین تصوف و تشیع، به عنوان عارف بزرگ شیعه، با دقت این مسأ له را بررسی کرده و برخلاف دیگران که کوشیده‌اند سخنان عارف نامی، شیخ اکبر را توجیه کنند، به صراحت با او به مخالفت برخاسته و با توجه به دلایل عقلی و نقلی و کشفی، نظر وی را مبنی بر خلافت حضرت عیسی (ع) به عنوان خاتم ولایت مطلقه رد می کند و ختم ولایت مطلقه را مخصوص حضرت علی (ع) و خاتمیت ولایت مقیده را ویژه حضرت مهدی می داند. این تحقیق که به روش اسنادی انجام گرفته، کوششی است برای تبیین نظرات این دو شخصیت بزرگ در این زمینه.

کلیدواژه‌ها

توحید؛ ولایت؛ ولایت مطلقه؛ ولایت مقیده؛ ختم ولایت

مراجع

 

قرآن کریم.

1- آشتیانی، سید جلال الدین .(1378). سایه نور، گزیده مقالات کنگره بزرگداشت آقا محمد رضا قمشه ای، مقاله سید جلال الدین آشتیانی، اصفهان: ]بی‌نا[.

2- آملی، سید حیدر.( 1381). جلوه دلدار ترجمه جامع الاسرار و منبع الانوار، مترجم سید یوسف ابراهیمیان،تهران: رسانش.

3__________ .(1368). جامع الاسرار و منبع الانوار، به انضمام رساله نقد النقود فی معرفة الوجود، تصحیح و مقدمه هانری کربن و عثمان اسماعیل یحیی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه، گنجینه نوشته های ایرانی.

4__________ جامع الاسرار و منبع الانوار، قم: مؤسسة فرهنگی نشر نور علی نور.

5__________.( 1375). نص النصوص در شرح فصوص الحکم محیی الدین ابن عربی، ترجمه محمد رضا جوزی، تهران: روزنه.

6__________ .(1385). تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب اللهالعزیز المحکم، محسن موسوی تبریزی، قم: مؤسسه فرهنگی نشر نورعلی نور.

7- ابن عربی، محی الدین، الفتوحات المکیّه، ج2، بیروت: دار صادر.

8______________ .(1379). حجاب هستی ( چهار رساله الهی ) ترجمه و شرح گل بابا سعیدی، تهران: شفیعی.

9- جهانگیری، محسن.( 1383). محیی الدین؛ چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.

10- دهخدا، علی اکبر.(1336).لغت نامه، تهران: موسسة لغتنامه دهخدا.

11- الراغب الاصفهانی .(1392 ق). معجم مفردات الفاظ القرآن،تحقیق ندیم مرعشلی، ]بی‌جا[، المکتبة المرتضویه.

12- طباطبائی، سید محمد حسین.( 1381). طریق عشق ترجمه رسالة الولایة، ترجمه صادق حسن زاده با مقدمه حسن زاده آملی، قم: بخشایش.

13- قمشه ای، آقا محمد رضا.(1378). رساله خلافت کبری، ترجمه علی زمانی قمشه‌ای، اصفهان: کانون پژوهش.

14- قیصری، محمود .(بی‌تا). شرح فصوص الحکم، قم: انتشارات بیدار.

15- کبیر، یحیی. (1385). عارفان الهی و عرفان برتر، قم: مطبوعات دینی.

16- منصوری لاریجانی، اسماعیل .( 1381). مسافری غریب؛ شرح احوال و آثار سید حیدر آملی، تهران: نشر بین الملل وابسته به امیر کبیر.

17- یثربی، یحیی.(1384). عرفان نظری، قم: بوستان کتاب.