فرآیند شعر نو و محورهای آن

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 1، شماره 4، اسفند 1388، صفحه 111-132   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

حمیدرضا قانونی

 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

از زمان سرایش«افسانه» اثر وزین نیما (1301 ش.) تا کنون شعر نو در انواع و سبکهایی خاص همواره مسیر هایی متفاوت را پیموده است. شاید به جرات بتوان اذعان کرد که بیشتر این مسیرها از روند اصلی و هدف وجودی شعر فاصله گرفته و همواره در تنگناهای گوناگونی قرار گرفته است.
اگرچه در ادب امروزین، نیما را پدر شعر نو فارسی نامیده اند، امّا به نظر می رسد وی نتوانست به اوج قلّه های این بدعت تازه دست یابد و پس از او کسان دیگری به این جایگاه دست یافتند؛ امّا از این زمان به بعد مشاهده می شود که بسیاری از شاعران یا شاعرنمایان به تمسخر یا از روی عشق و علاقه راه هایی را در بیان احساسات خویش پیمودند که درخور نقد و بررسی و بازبینی است. از این رهگذر، شعر هایی چون شعر نو، شعر سپید، شعرحجم،طرح و... پدید آمد. در حقیقت بسیاری از این بدیع سرایان که می خواستند طرحی نو درافکنند، با ادبیات هزار ساله زبان فارسی بیگانه بودند و تنها قالب و فرم این طرح نو را می دیدند؛ امّا غافل از آنکه بخش اعظم این هنر، برخلاف هنر هایی، چون نقّاشی، موسیقی و...، زبان و قواعد به هم پیچیدة زبانی است که بدانها نمی توان بی توجّه بود؛ در این میان، کسانی موفّق و پیروز شدند که با توجّه به آن پشتوانه زبانی، بیانی رسا، شیوا و گیرا داشتند. نیز باید گفت در این نوع شعر قلّه ها برخلاف شعر کلاسیک انگشت شمارند.
این مقاله، کوششی منتقدانه در سطوح و لایه های شعر نو و بررسی برخی معیارهای زبانی شعر کلاسیک و ترسیم آنها بر صفحه شعر نو است، تا پاسخگوی نیازهای نسل شاعران جدید باشد.

کلیدواژه‌ها

محور؛ نیما یوشیج؛ شعر نو؛ وزن؛ قافیه

مراجع

 

1ـ آرین پور، یحیی .(1375). از صبا تا نیما، تهران: انتشارات زوّار، چاپ ششم.

2_________ .(1376). از نیما تا روزگار ما، تهران: انتشارات زوّار، چاپ دوم.

3ـ امین پور، قیصر .(1386). گزینة اشعار، تهران: انتشارات مروارید، چاپ دوازدهم.

4ـ حسن لی، کاووس .(1382). رنگ از رخ تمام قلم ها پریده است، تهران: نشر روزگار، چاپ اوّل.

5ـ حقوقی، محمد .(1377). شعر زمان ما، مهدی اخوان ثالث، تهران: انتشارات نگاه، نشر ثالث، چاپ اوّل.

6ـ سپهری، سهراب .(1384). هشت کتاب، تهران: انتشارات طهوری، چاپ چهل و یکم.

7ـ شاملو احمد .(1383). مجموعة آثار، تهران: انتشارات نگاه، چاپ پنجم.

8ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1376). موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگه، چاپ پنجم.

9_______________ .(1385). هزارة دوم آهوی کوهی، تهران: انتشارات سخن، چاپ چهارم.

10- طاهباز، سیروس .(1368). دربارة شعر و شاعری از مجموعه آثار نیما یوشیج، انتشارات دفترهای زمانه، تهران: چاپ اوّل.

11ـ عابدی، کامیار .(1379). با ترانة باران زندگی و شعر گلچین معانی، تهران: نشر ثالث، چاپ اوّل.

12ـ فرخ زاد، فروغ .(1383). مجموعة سروده ها، تهران: انتشارات شادان، چاپ اوّل.

13ـ نیما یوشیج .(1383). کلیات اشعار، به کوشش سیروس نیرو، تهران: انتشارات کتاب سرای تندیس، چاپ اوّل.

14ـ مجلة عصر پنج شنبه ها .(1381). «ببرهایی که کاغذ شدند»، شماره 51-52 ، آذرماه.

15ـ روزنامه جام جم .(1385). یکشنبه 14 آبان ماه، سال هفتم ، ش 1855.