درآمدی بر سخن آرایی و ظرافتهای معنایی در نفثه المصدور زیدری نسوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 1، شماره 3، آذر 1388، صفحه 56-65   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

چکیده

نثر مصنوع و فنی، نثری است که بر آرایشهای کلام و زیباییهای سخن استوار است و نویسنده در توصیف معانی از انواع صنایع لفظی و معنوی، مثل: تشبیه، استعاره، تشخیص، مجاز، کنایه، سجع، جناس، ایهام، تضاد، تناسب، تلمیح، لف و نشر، واج آرایی، تضمین، اقتباس، ارسال مثل، حسن تعلیل، مبالغه و... یاری می جوید و تصویرگریهای شاعرانه و قرینه سازی های ماهرانه، سخن را بر پایة عبارات و قطعات متوازن و متساوی بر بستر سجع و ترصیع و موازنه می نشاند.
نمونة اعلای چنین نثر آراسته ای، کتاب نفثه المصدور شهاب الدین محمد زیدری نسوی است که با تسلط کامل، هنر خود را در سخن آرایی جلوه گر ساخته است. احاطة او در لفّاظی و سخن پردازی، نثرش را تا حدّ شورانگیزی شعر بالا برده است.
در این مقاله سعی شده به بخشی از پردازشهای شاعرانه و آرایه های ادیبانة این کتاب و تناسبهای زیبایی که از جهت الفاظ و معانی در آن رفته است، اشاره شود و دریچه ای را به منظرة زیباییها، لفظ پردازیها و مضمون سازیهای کتاب بر روی خواننده بگشاید تا این اثر گرانمایه با نگاهی دیگر مطالعه و ارزیابی گردد.

کلیدواژه‌ها

نفثة المصدور؛ نثر فنی؛ شعر منثور؛ سخن آرایی؛ آرایه؛ تناسب لفظ و معنا؛ جناس؛ ایهام

مراجع

 

1- برهان، محمد حسین بن خلف تبریزی .(1376). برهان قاطع، به اهتمام محمد معین،  تهران: امیرکبیر.

2- بهار، محمد تقی ( ملک الشعرا). (1369). سبک شناسی نثر، تهران: امیرکبیر.

3- تقوی، سید نصرالله .(1363). هنجار گفتار، اصفهان: انتشارات فرهنگسرا.

4- خطیبی، حسین .(1366). فن نثر در ادب فارسی: انتشارات زوار.

5- رجایی، خلیل .(1353). معالم البلاغه، شیراز: دانشگاه پهلوی.

6- زیدری نسوی، شهاب الدین محمد .( 1381). نفثة المصدور، تصحیح و توضیح دکتر امیرحسین یزدگردی، تهران: توس.

7- سعدی، مشرف الدین .(1381). گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی علی شاه.

8- شمیسا، سیروس. (1374). کلیات سبک شناسی، تهران: انتشارات فردوس.

9- ـــــــــــــــ‌. .( 1383). نقد ادبی، تهران: انتشارات فردوس.

10- ــــــــــــــ. .( 1373). نگاهی تازه به بدیع، تهران: انتشارات فردوس.

11- صفا، ذبیح الله .(1370). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: انتشارات فردوس.

12- ـــــــــــــ‌. .( 1363). گنجینة سخن، تهران: امیرکبیر.

13- معین، محمد .(1364). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

14- مهدوی دامغانی، احمد .( 1375). «درباب بلاغت»، نامه فرهنگستان، شماره 7.

15- همایی، جلال الدین .(1375). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: مؤسسه نشر هما.