داستان انبیا در منظومة هفت پیکر

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 1، شماره 3، آذر 1388، صفحه 66-75   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

چکیده

حکیم نظامی گنجوی از استادان بزرگ و از ارکان شعر فارسی است. در ادب فارسی داستان پردازی، در منظومه های پرآوازة او به اوج خود رسید. از جملة این منظومه ها، مثنوی هفت پیکر یا هفت گنبد است که گاهی بهرام نامه نیز خوانده شده و چهارمین منظومه نظامی است.
با نگاهی سطحی به آثار نظامی، این پرسش به ذهن خواننده متبادر می گردد که چگونه شاعری که عمری را در ریاضت و سیر و سلوک روحی و معنوی گذرانده و در روزگار جوانی مخزن الاسرار را آفریده، پیرانه سر اقدام به نظم داستانهای بزمی و عاشقانه نموده است؟ اما با توجه به شخصیت نظامی که مرد دین و حکمت و اخلاق است و با تأمل در داستانهای وی -که دربردارندة نتایج اخلاقی و عرفانی است- درمی‌یابیم که اگرچه «به حسب صورت افسانه است، اما از روی حقیقت، کشف حقایق و معارف را بهانه است.» شاعر پرآوازة گنجه از نظر اعتقادی مسلمان معتقدی است. وی همة آثار خویش را با توحید و مناجات خدا آغاز می کند. ایمان و اعتقاد وی به رسالت نبی اکرم (ص) و خلافت خلفای راشدین به طریق سنیان در آثار او کاملاً مشهود است.
در این مقاله، داستان انبیا در مثنوی هفت پیکر و برداشت تأویلی نظامی از این مایه‌های داستانی بررسی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

حکیم نظامی؛ مثنوی هفت پیکر؛ تأویل؛ انبیا الهی (عیسی؛ موسی و...)

مراجع

 

1- آیتی، عبدالمحمد .(1373). گزیدة هفت پیکر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.

2- بری، مایکل .(1385). تفسیر بر هفت پیکر نظامی، ترجمة جلال علوی نیا، تهران: نشر نی، چاپ اول.

3- پورنامداریان، تقی .(1369). داستان پیامبران در کلیات شمس، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم.

4- ثروت، منصور .(1370). گنجینة حکمت در آثار نظامی، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.

5- جامی، عبدالرحمن بن احمد .(1366). نفحات الانس، به اهتمام مهدی توحیدی‌پور، تهران: سعدی، چاپ دوم.

6- ریپکا، یان؛ [ترجمة محمد غروی] .(1349). «هفت شاهدخت نظامی»، نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، ش21، صص 353-379.

7- زرین کوب، عبدالحسین .(1372). پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، تهران: سخن، چاپ اول.

8- شمسیا،سیروس .(1373). فرهنگ تلمیحات، تهران: فردوس، چاپ چهارم.

9- صفا، ذبیح الله .(1371). تاریخ ادبیات در ایران، ج2، تهران: انتشارات فردوس، چاپ یازدهم.

10- عتیق نیشابوری، ابوبکر .(1338). ترجمه و قصه های قرآن، به اهتمام مهدوی، یحیی و بیانی، مهدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

11- عتیق نیشابوری، ابوبکر .(1365). ترجمه و قصه های قرآن، به اهتمام مهدوی، یحیی، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ دوم.

12- گنجوی، نظامی .(1386). هفت پیکر، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره، چاپ ششم.

13- متینی، جلال .(1373). «عدالت از نظر نظامی گنجوی»، ایران شناسی، س6، ش1، صص 67-87.

14- محمودی بختیاری، علیقلی .(1376). هفت نگار در هفت تالار (گزارشی از هفت پیکر نظامی)، تهران: عطایی، چاپ اول.

 15- نوریان، مهدی .(1370). «جایگاه نظامی در ادبیات عرفانی ایران»، ایران شناسی، س 3، صص 750- 758.

16- یاحقی، محمد جعفر .(1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و انتشارات سروش، چاپ اول.