جایگاه حضرت محمد(ص) در جهان‌بینی عرفانی نجم‌الدین رازی در کتاب «مرصاد العباد» و مقایسة آن با جهان‌بینی محی‌الدین بن عربی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 3، دوره 1، شماره 2، شهریور 1388، صفحه 21-30   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

چکیده

نجم‌الدین رازی از عرفای معروف اوایل قرن هفتم هجری است. وی آثار متعددی درباره‌ی عرفان و تصو‌ّف تألیف کرده است. مهمترین کتاب او مرصادالعباد من المبدأ الی المعاد است. وی در این کتاب جهان‌بینی خود را دربارة آفرینش جهان، آفرینش انسان و دیگر موجودات و عالم آخرت بیان کرده است. وی ضمن بیان این مسائل کلی، عقاید عرفانی خود را در زمینة سیر و سلوک مطرح کرده است.
جهان‌بینی عرفانی نجم‌الدین رازی در مورد خداوند و چگونگی آفرینش عالم و سرآغاز و نهایت آن همانند جهان‌بینی ابن‌عربی در فصوص‌الحکم و فتوحات المکیه است و پیامبر اکرم(ص) محور اصلی همة اندیشه‌ها و بحثهای اوست.
در بینش نجم‌الدین رازی، خداوند ابتدا عوالم روحانی و ملکوتی را خلق کرده است. وی با استناد به حدیث پیامبر(ص) که فرموده است: «اول ما خلق الله روحی» و یا «نوری»، معتقد است خداوند ابتدا روح و یا نور حضرت محمد(ص) را آفریده و از پرتو نور روح آن حضرت، ارواح پیامبران و ارواح موجودات و سپس عوالم ملکی یا ماد‌ّی را خلق کرده است. وی اندیشه‌های عرفانی خود را در قالب تمثیل بیان می‌کند. در بینش او روح پاک محمـّدی همانند قلمی است که خداوند با آن کلمات کتاب عالم خلقت را می‌نگارد.
در این مقاله، اندیشه‌های عرفانی- فلسفی نجم‌الدین دایه که در قالب تمثیل بیان شده، تحلیل و با اندیشه‌های ابن عربی مقایسه می‌شود.

مراجع

 

1- قرآن مجید

2- آشتیانی، سید جلال‌الدین .(1370). شرح مقدمة قیصری بر فصوص الحکم، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.

3- آملی، شیخ حیدر .(1352/ 1974). نص‌النصوص فی شرح فصوص الحکم، با تصحیحات و دو مقدمه و فهرست‌ها، هانری کربن و عثمان یحیی، جلد یکم، تهران: انستیتو ایران و فرانسه.

4- ابن عربی، محیی الدین .(1392/ 1972). الفتوحات المکیـّه، ج 2، محقق: عثمان یحیی و ابراهیم مدکور، قاهره: الهیئة المصریّة العامّة للکتب.

5- خوارزمی، تاج‌الدین حسین .(1379). شرح فصوص الحکم، تحقیق حسن زادة آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.

6- نجم‌الدین رازی .(1365). مرصادالعباد من المبدأ و المعاد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.

7- لاهیجی، شمس‌الدین محمد .(1371). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زو‌ّار.