دیدگاههای انتقادی بدیع‌الزمان فروزانفر در سخن و سخنوران

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 1، شماره 1، خرداد 1388، صفحه 1-10

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

چکیده

بدیع­الزمان فروزانفر که در جایگاه یکی از برجسته­ترین محققان و استادان زبان و ادبیات فارسی به عنوان پژوهشگر بی­ملال آثار مولانا جلال­الدین رومی شناخته شده است، بخشی از مطالعات خود را به نقد ادبی اختصاص داده بود و بی­هیچ گزافه­ای باید او را از پیشگامان نقد ادبی در ادبیات معاصر فارسی به شمار آورد. در میان این آثار، کتاب سخن و سخنوران دارای ارزش و اعتبار خاصی است و با توجه به آن که اثر مذکور نخستین پژوهش مدون دانشگاهی در تحلیل انتقادی شعر کهن فارسی و به اعتباری اولین تاریخ ادبیات تحلیلی و انتقادی در زبان فارسی به شمار می­رود، پرداختن به ارزشهای انتقادی آن می­تواند بخشی از تاریخ نقد ادبی در ایران را ترسیم کند. این اثر که آمیزه­ای از پژوهش و ذوق ادبی را در خود جمع دارد، نشان می­دهد که چگونه استاد زنده یاد ما در حالی که هنوز بسیاری از آثار شعری و دیوانهای کهن تنها به شکل نسخ خطی قابل استفاده بود و بسیاری از معاصرانش کار نقد را با مباحث خشک لغوی و انشاپردازی در آمیخته بودند، بابی تازه در برابر مشتاقان و محققان ادبیات فارسی گشود و ذهن آنان را به ضرورت تصحیح و چاپ انتقادی این آثار متوجه ساخت. شکل انتخاب شاعران مورد بحث در سخن و سخنوران، به عنوان شاعران صاحب سبک و جریان ساز و گزینش نمونه­هایی از سروده­های آنان در این اثر، سبب شد تا سخن و سخنوران را نخستین نمونة گزیده­پردازی در ادبیات فارسی نیز به شمار آورند. در نهایت، باید پذیرفت که این اثر ارجمند از نخستین سرمشق­های بررسی انتقادی در شعر کهن فارسی و الگویی برای نسل بعد بوده است.

کلیدواژه‌ها

بدیع‌الزمان فروزانفر؛ سخن و سخنوران؛ دیدگاههای انتقادی

مراجع

1ـ آذر بیگدلی، لطفعلی .( 1366). تذکره آتشکده، تصحیح سیدحسن سادت ناصری، تهران: امیرکبیر.

2ـ امامی، نصرالله .( 1369). «زبان شعر و واژگان شعری»، مجله دانشکده ادبیات مشهد، سال بیست و سوم، شماره سوم و چهارم.

3ـ دولتشاه سمرقندی .( 1338). تذکره الشعراء، به همت محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور.

4ـ رادویانی، عمر .(1362). ترجمان البلاغه، به تصحیح احمد آتش، تهران: انتشارات اساطیر.

5ـ عنصرالعالی، کیکاووس .( 1364). قابوس­نامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

6ـ فروزانفر، بدیع­الزمان .( 1369). سخن و سخنوران، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ چهارم.

7ـ نظامی عروضی سمرقندی .( 1909). چهارمقاله، به سعی و اهتمام محمد قزوینی.