آموزه‌های تعلیمی در قطعات ابن‌ایمین

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 9، شماره 34، شهریور 1396، صفحه 107-128   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

شهریار حسن زاده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی

چکیده

یکی از ویژگی‌های اصلی ادبیات فارسی تجلی اندیشه‌ها و کردارهای تعلیمی است که بخش گسترده‌ای را به خود اختصاص داده است. از رسالت‌های فکری شاعران در این حوزه، بازتاب تجربه‌های ملموس و بیان هنرمندانة موضوعاتی است که راه روشن را در مسیر پیشرفت انسانی قرار می‌دهد. گفتنی است ابن‌ایمین در میان سرایندگان دورة مغول، در دیوان خود به‌ویژه در قطعات دل‌انگیزش، افق روشنی را پیش رو دارد. اشعار سرشار از نکته‌های اخلاقی و حکمت و پندش بیانگر علاقه و توجه او به ادب تعلیمی است. سفارش به خردورزی، پند و اندرز، نیکی و بدی، قناعت، فقر و آزادگی، صبر و شکیبایی، طنز و انتقاد و نکوهش انسان‌های یاوه‌گو... با بزرگ‌منشی و مبادی فکری و اخلاقی ابن‌ایمین پیوستگی کامل دارد. بخشی از این اندیشه‌های تعلیمی برخاسته از شرایط زمانی و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شاعر در قرن هشتم است که با غلبة دورة سیاه مغول به‌طور طبیعی آشکار می‌شود؛ بخشی نیز نتیجة دنیای آرمانی است که در قالب آرزو‌های شاعر برای هدایت نسل‌های بعدی در جامعه شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ ابن‌یمین؛ قطعه؛ مضامین

مراجع

1- قرآن کریم.

2- نهج‌الفصاحه (1386). ترجمة علی‌اکبر میرزایی، قم: چاف.

3- ابن‌یمین، محمود ابن یمین‌الدین (1363). دیوان اشعار ابن‌ایمین، به تصحیح حسینعلی باستانی‌راد، تهران: کتابخانة سنایی.

4- اربیگی نامقی، محمدرضا (1376). نشریة فرهنگ قومس، ابن‌یمین فریومدی، تهران: ارشاد اسلامی.

5- اسلامی ندوشن، محمدعلی (1381). نوشته‌های بی‌سرنوشت، تهران: انتشارات یزد.

6- امانی، رستم؛ فرضی، حمیدرضا (1394). «شیوه‌های طرح و بیان و معنا در قطعات ابن‌یمین»، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، پاییز شمارة 29، 41-60.

7- ترابی، علی‌اکبر (1380). جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تبریز: فروغ آزادی.

8- پارسانسب، محمد (1387). جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تهران: سمت.

9- حاکمی، اسماعیل (1382). طیران آدمیت، تهران: باز.

10- حلبی، علی‌اصغر (1365). طنز و شوخی طبعی در ایران، تهران: مؤسسة پیک ترجمه و نشر.

11- خالقی‌راد، حسین (1375). قطعه و قطعه سرایی در شعر فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

12- رزمجو، حسین (1370). انواع ادبی، مشهد: آستان قدس رضوی.

13- زرین‌کوب، عبدالحسین (1374). با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

14- شریعت، محمدجواد (1366). پروین ستارة آسمان ادب، اصفهان: مشعل.

15- شمیسا، سیروس (1376). انواع ادبی، تهران: انتشارات فردوسی.

16- صافی، قاسم (1379). «پیام‌های تربیتی و رفتاری در اشعار ابن‌یمین»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، شمارة 153-154، 235-249.

17- صفا، ذبیح‌الله (1373). تاریخ ادبیات در ایران، ج 2 و 3، تهران: فردوسی.

18- موحّد، ضیا (1373). «قطعه در شعر فارسی»، نشر دانش، خرداد و تیر، شمارة 82، 16-19.