مقایسۀ مضامین اندرزی مینوی خرد و آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 9، شماره 34، شهریور 1396، صفحه 79-106   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسنده

قربانعلی ابراهیمی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد ایران.

چکیده

ادبیات تعلیمی و به‌ویژه اندرزگویی در ادب فارسی پیشینه‌ای به دیرینگی تاریخ دارد. این ادبیات، نخست شفاهی و نانوشته بود و بعدها در دورة نویسندگی به رشتۀ تحریر درآمد. ادبیات اندرزی به معنای ویژة آن در عصر ساسانی رواج یافت و از دو سرچشمة سنت‌های شفاهی و منابع نوشتاری به ادبیات فارسی دری وارد شد. مینوی خرد یکی از آثار دورة میانه از زبان‌های ایرانی و متعلق به دورۀ ساسانی است که در این پژوهش در مقایسه با آفرین‌نامة ابوشکور بلخی، شباهت‌های مضمونی و فکری آنها بررسی و تحلیل می‌شود. در این مقاله به این پرسش پاسخ داده خواهد شد که آیا آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی از متون اندرزی در دورة میانۀ زبان‌های ایرانی تأثیر پذیرفته است یا خیر. این پژوهش برپایة روش تحلیل مقایسه‌ای به انجام رسید. هدف از این گفتار، یافتن سرچشمه‌هایی از مضامین تعلیمی است که در آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی بیان شده است. در این مقایسه چنین دریافت شد که آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی تأثیرپذیرفته و الهام‌گرفته از آثار اندرزی در دورۀ ساسانی است و شباهت‌های میان آنها انکارناپذیر است.
 

کلیدواژه‌ها

مینوی خرد؛ آفرین‌نامه؛ ابوشکور بلخی؛ اندرز؛ خردورزی

مراجع

1- ابوشکور بلخی (1393). آفرین‌نامه، به تصحیح و توضیح هاشم محمدی، قم: بهمن آرا.

2- تفضلی، احمد (1386). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.

3- دبیرسیاقی، محمد (1356). پیشاهنگان شعر پارسی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

4- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

5- زنر، آر. سی (1375). طلوع و غروب زردشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز.

6- زنر، آر. سی (1392). زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.

7- صفا، ذبیح‌الله (1364). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

8- عفیفی، رحیم (1374). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، تهران: توس.

9- عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر (1386). قابوس‌نامه، تهران: علمی و فرهنگی.

10- فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.

11- فضیلت، فریدون (1381). کتاب سوم دینکرد، تهران: فرهنگ دهخدا.

12- فوشه‌کور‌، شارل هانری دو (1377). اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا هفتم هجری، ترجمه محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روح‌بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

13- محجوب، محمدجعفر (1350). سبک خراسانی در شعر فارسی: بررسی مختصات سبکی شعر فارسی از آغاز ظهور تا پایان قرن پنجم هجری، تهران: دانش‌سرای عالی.

14- مزداپور، کتایون (1386). اندرزنامه‌های ایرانی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

15- مشرف، مریم (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن با همکاری دانشگاه شهید بهشتی.

16- مهاجرانی، عطاءالله (1382). حماسۀ فردوسی (نقد و تفسیر نامۀ نامور)، تهران: اطلاعات.

17- مینوی خرد (1385). ترجمة احمد تفضلی، تهران: توس.

18ـ یلمه­ها، احمدرضا (1395). بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هشتم، شماره 29، ص90-61.