بررسی اثرپذیری منظومۀ ویس و رامین از اندرزنامه‌‌های پهلوی در حوزۀ مفاهیم تعلیمی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 9، شماره 35، آذر 1396، صفحه 93-118   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

مظاهر نیکخواه¹؛ علی محمد رضایی هفتادر²؛ حسین خسروی³

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد

²دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد

³دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد

چکیده

ویس و رامین داستانی عاشقانه و مربوط به دوران اشکانی- ساسانی است. فخرالدین اسعد گرگانی این اثر را در قرن پنجم هجری به نظم درآورد. نگرش اصلی در این سروده، غنایی است؛ اما نمود مضامین تعلیمی نیز در آن دیده می‌‌شود. این آموزه‌‌ها به‌طور مستقیم (از زبان راوی- شاعر) یا غیرمستقیم (از زبان شخصیت‌‌ها) تبیین شده‌‌اند. فخرالدین اسعد با قواعد زبان و ادبیات پهلوی کاملاً آشناست؛ ازاین‌‌رو بدون دخالت‌ عناصر اسلامی و با حفظ سنت‌‌های مَنشی ایرانیان در دوران پیش از اسلام (که به‌طور ویژه در اندرزنامه‌‌های پهلوی نمایان است)، موفق شد شاهکاری غنایی- تعلیمی بسراید. بنابراین در این مقاله، تأثیرگذاری تعلیمی اندرزنامه‌‌های پهلوی بر منظومۀ ویس و رامین به روش توصیفی- تحلیلی بررسی می‌شود. سنت‌‌های اخلاقی مانند خردستایی و دانش‌‌آموزی، ستایش خداوند و توکل به او، وفای به عهد، دادگری، خرسندی و قناعت، منش و گفتار راست، دنیاستیزی و آزمندی، در اندرزنامه‌‌ها بسیار دیده می‌شود. این سنت‌های اخلاقی در منظومۀ ویس و رامین نیز بیان شده است. درنتیجه این گمان تأیید می‌‌شود که سرودۀ فخرالدین اسعد با تأثیرپذیری از فرهنگ و اخلاق ایرانیان باستان سروده شده است.
 

کلیدواژه‌ها

آموزه‌‌های تعلیمی؛ ایران باستان؛ ادبیات پهلوی؛ اندرزنامه؛ ویس و رامین

مراجع

1- آبادانی، فرهاد (1346). «اندرز بهزاد فرخ فیروز»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 15، شمارۀ 59، 46-35.

2- آموزگار، ژاله (1380). زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، تهران: معین.

3- آربری، أ.ج (1959). اتراث فارس، ترجمۀ یحیی الخشاب، قاهره: دار الاحیاء الکتب ‌‌العربیه.

4- تفضلی، احمد (1354). مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

5- ---------  (1378). تاریخ ادبیات پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن، چاپ سوم.

6- رزمجو، حسین (1374). انواع ادبی و آثار آن، مشهد: موسسة انتشارات آستان قدس، چاپ سوم.

7- زرین‌‌کوب، عبدالحسین (1385). از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: سخن، چاپ سوم.

8- شهزادی، رستم (1365). «اندرزنامه‌‌ها (اندرز اردشیر به شاپور)»، مجلۀ چیستا، شمارۀ 29، 661-659.

9- طاووسی، محمود (1357). «اندرز آذرباد مارسپندان»، پژوهش‌‌نامۀ بخش زبان‌‌شناسی (مؤسسۀ آسیایی)، شمارۀ 4-2، 78-61.

10- عفیفی، رحیم (1348). «اندرز اوشنر دانا»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 5، شمارۀ 20، 624-602.

11- گرگانی، فخرالدین اسعد (1349). ویس و رامین، به تصحیح ماگاتی تودوا و الکساندر گواخاریا، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

12- محقق، مهدی (1336). «یادداشت‌‌هایی دربارۀ منظومۀ ویس و رامین»، بخش1، مجلۀ یغما، شمارۀ 113، 421-417.

13- مشرف، مریم (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن و دانشگاه شهید بهشتی.

14- نوابی، ماهیار (1339الف). «اندرز دانایان به مزدیسنان و اندرز خسرو قبادان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 12، شمارۀ 52، 144-127.

15- -------- (1339ب). «گزیدۀ اندرز پوریوتکیشان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 12، شمارۀ 55، 535-513.

16- یلمه‌‌ها، احمدرضا (1395). «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران»، پژوهش‌‌نامۀ ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان، سال 8، شمارۀ 29، 61-90.