بررسی معنای طعام در آیه 5 سوره مائده

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 8، شماره 32، اسفند 1396، صفحه 191-205   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ناهید دهقان عفیفی¹؛ امیر عمرانی ساردو²

¹عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه، فیروزکوه، ایران(مربی)

²مدرس دانشگاه پردیس فرهنگیان خواجه نصیرالدین طوسی کرمان

چکیده

آیه 5 سوره مائده یکی از آیاتی است که در آن خوراک اهل کتاب برای مسلمین حلال شمرده شده است. مفسرین و اهل لغت در این باره دچار تشتت آراء و اختلاف نظر شده‌اند. خصوصاً فقهای اهل سنت و شیعه در این باره فتاوای مختلفی را ارائه داده‌اند. برخی طعام را در آیه به معنای ذبائح و برخی حبوبات و میوه‌جات و نان دانسته‌اند. با بررسی معنای طعام از منظر اهل لغت و مفسرین می‌توان راهی برای حل اختلاف یافت. اشکالاتی که مفسرین و فقهای امامیه به اهل سنت وارد نموده‌اند دارای اهمیت بوده و نمی‌توان به راحتی از کنار آن‌ها گذشت. در این میان روایاتی نیز وارد شده که گرچه خارج از بحث می‌باشد ولی موجب تفاسیر متعدد از این آیه شده است. طعام از دیدگاه مفسرین و فقهای شیعه در قرآن به معنای حبوبات، نان گندم، میوه‌جات بوده و به هیچ وجه نمی‌توان آن را به معنای قربانی‌ها و یا هرگونه خوراک دانست. زیرا اگر اطلاق معنای طعام در نظر گرفته شود، تمام غذاهایی که اهل کتاب حلال می‌دانند، برای مسلمانان نیز حلال خواهد بود و این با نصوص متعدد در کتاب و سنت تعارض خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

نان گندم؛ ذبائح؛ حبوبات؛ اهل کتاب؛ میوه

مراجع

قرآن کریم.

ابن اثیر، مبارک بن محمد. بی تا، النهایة، چاپ اول، قم: مؤسسه اسماعیلیان.

اندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط، بیروت: دار الفکر.

جصاص، احمد بن علی. 1405ق، احکام القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

حسینی همدانی. 1404ق، انوار درخشان، بی جا: کتابفروشی لطفی. 

دروزه، محمد علی. 1383ق، التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.

رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

راوندی، سعید بن هبة الله. 1405ق، فقه القرآن، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

زمخشری، محمود بن عمر. 1417ق، الفائق، بیروت: دار الکتب العلمیه.

زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.

سایس، محمد علی. بی تا، تفسیر آیات الاحکام، بی جا: بی نا.

سیوطی، جلال الدین. 1404ق، الدر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

شیرازی، سید محمد. 1424ق، تقریب القرآن إلی الأذهان، بیروت: دار العلوم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان، بیروت: دار المعرفه.

طیب، سید عبدالحسین. 1378ش، اطیب البیان، تهران: انتشارات اسلام.

طریحی، فخر الدین. 1416ق، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.

طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عاملی، محمد بن حسن. 1409ق، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

قرطبی، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1410ق، کتاب العین، قم: نشر هجرت.

فضل الله، سید محمد حسین. 1419ق، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعه والنشر.

فیومی، احمد بن محمد. بی تا، المصباح المنیر، قم: منشورات دار رضی.

قمی، سید صادق حسینی روحانی.1412ق، فقه الصادق علیه السلام، قم: دار الکتاب.

قنوجی. بی تا، نیل المرام من تفسیر آیات الاحکام،‌ بی جا: بی نا.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مراغی، احمد بن مصطفی. بی تا، تفسیر مراغی، بیروت: دار احیاء التراث.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

نیشابوری. 1416ق، غرائب القرآن ورغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه.