تبیین حوزه معنایی واژه «مبین» در قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 10، دوره 8، شماره 32، اسفند 1396، صفحه 206-227   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عزت ملاابراهیمی¹؛ فاطمه قهرمانی²

¹دانشیار دانشگاه تهران

²دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

چکیده

از آنجا که واژه‌ها تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار می‌گیرند و به دنبال آن تغییراتی در معانی آن‌ها به وجود می‌آید، شناخت این تغییرات و دلالت‌های معنایی آن در فهم متون امری ضروری به نظر می‌رسد. در واقع آشنایی با معانی حقیقی و مجازی واژگان است که مخاطب را از برداشتِ نادرست رهایی می‌بخشد. از این رو نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده است، بر آن‌اند تا نخست به ارائه توضیح مختصری درباره علم معناشناسی بپردازند. سپس با استفاده از منابع معتبر تفسیری قرآن کریم، کاربرد واژه "مبین" را به همراه موصوفات مختلف آن بررسی کنند و دلالت‌های معنایی آن را تبیین نمایند. از یافته‌های پژوهش برمی‌آید که این واژه در آیات مختلف قرآن کریم، سیر تحول معنایی مختلفی را پشت سر نهاده و افزون بر معنی "آشکار" در معانی دیگری نیز به کار رفته است.

کلیدواژه‌ها

معنی اصلی؛ معنی ثانوی؛ عوامل فرهنگی؛ عوامل اجتماعی

مراجع

قرآن کریم.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1373ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، چاپ سوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

بروجردی، سید ابراهیم. بی‌تا، تفسیر جامع، تهران: انتشارات صدر.

بلاغی، سید عبد الحجت. 1345ش، حجة التفاسیر وبلاغ الاکسیر، قم: انتشارات حکمت.

تفسیر نور، نرم افزار حبل المتین.

ثقفی تهرانی، محمد. 1398ق، روان جاوید، چاپ سوم، تهران: انتشارات برهان.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. 1363ش، تفسیر اثنی عشری، تهران: انتشارات میقات.

خزاعی نیشابوری، حسین بن علی. 1366ش، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

شریف لاهیجی، محمد بن علی. 1373ش، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.

طباطبایی، سید محمدحسین. 1363ش، المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن.1350- 1360ش، مجمع البیان، ترجمه سید ابراهیم میرباقری و دیگران، تهران: انتشارات فراهانی.

طوسی، محمد. 1406ق، التبیان فی تفسیر القرآن، به کوشش احمد حبیب قصیر العاملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

قرشی، سید علی اکبر. 1377ش، تفسیر أحسن الحدیث، چاپ سوم، تهران: بنیاد بعثت.

کاشانی، فتح الله. 1344ش، منهج الصادقین، چاپ دوم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

مختار، احمد.1370ش، معناشناسی، تهران: انتشارات فراهانی.

مغنیه، محمدجواد. 1981م، الکاشف، چاپ سوم، بیروت: دار العلم للملایین.

مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. 1353-1366ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

 

مقالات

ممتحن، مهدی و محمد عظیمی. 1394ش، «معناشناسی تقیه در قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال ششم، شماره 23، صص 61- 79.