آسیب شناسی شهروندی زیست‌محیطی با تأکید بر بی‌تفاوتی زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهروندان شهر یزد)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 7، شماره 25، اسفند 1396، صفحه 19-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اصغر فیروزجاییان گلوگاه¹؛ آزاده شفیعی²

¹استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه مازندران

²کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه مازندران

چکیده

در مطالعات اجتماعی از مفهومی چون بی‌تفاوتی به عنوان یکی از آسیب‌های مهم در شهروندی یاد شده است که مانعی در راه مشارکت سیاسی و اجتماعی و توسعه‌ی ملی است. از این رو بی‌تفاوتی زیست‌محیطی، یکی از مسائل مهم در حوزه‌ی شهروندی زیست‌محیطی است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر عوامل جامعه‌شناختی بر بی‌تفاوتی زیست‌محیطی در میان شهروندان شهر یزد است. بدین منظور، این تحقیق به شیوه‌ی پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفت. جامعه‌ی آماری مورد مطالعه، کلیه‌ی افراد بالای 18 سال ساکن یزد و حجم نمونه‌ی 390 نفر با روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای انتخاب گردید. چارچوب نظری مورد استفاده در این پژوهش، نظریه‌ی تلفیقی پاول استرن است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بی‌تفاوتی زیست‌محیطی شهروندان یزد در حد متوسط رو به پایین است. بی‌تفاوتی زیست‌محیطی با نگرش زیست‌محیطی و دانش زیست‌محیطی، احساس مسؤولیت، هنجار اجتماعی و عادت به رفتارهای زیست‌محیطی رابطه‌ی معناداری دارد و با افزایش این متغیرها، بی‌تفاوتی زیست‌محیطی کاهش می‌یابد و متغیر نگرش زیست‌محیطی بیش از سایرین بر بی‌تفاوتی تأثیرگذار است. نتیجه تحلیل مسیر نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل توانستند 29 درصد از تغییرات بی‌تفاوتی زیست‌محیطی را تبیین کنند.

کلیدواژه‌ها

شهروندی زیست‌محیطی؛ بی‌تفاوتی؛ بی‌تفاوتی زیست‌محیطی؛ شهروندان شهر یزد

اصل مقاله

.

مراجع

-         التیامی نیا، رضا و حسینی، علی. (1394). جهان‌بینی سلطه‌گرای مدرنیته و ارتباط آن با بحران‌های محیط زیستی در جهان. فصلنامه‌ی انسان و محیط زیست، دوره‌ی 23.

-         حاجی زاده میمندی، مسعود؛ سیار خلج، حامد؛ شکوهی فر، کاوه. (1393). بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با رفتارهای زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهر یزد). فصلنامه‌ی مطالعات توسعه‌ی اجتماعی – فرهنگی، دوره‌ی سوم، شماره‌ی 3، صص 9-32.

-         حسینی، محمدرضا؛ طالب پور، اکبر؛ امامعلی زاده، حسین. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر رفتار نوع‌دوستانه در بین شهروندان همدانی در سال 1392. فصلنامه‌ی توسعه اجتماعی، 9(1).

-         حقیقتیان، منصور؛ هاشمیان فر، سید علی؛ احمدیان، داریوش. (1394). تحلیل جامعه‌شناختی نقش عوامل ساختاری در شکاف بین نگرش و رفتارهای زیست‌محیطی(مورد مطالعه: شهروندان شهر کرمانشاه). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(4)، صص 614-593.

-         زارع شاه آبادی، اکبر؛ حاجی زاده میمندی، مسعود؛ لطفعلیانی ابرند آبادی، علی محمد؛ سلیمانی، زکیه. (1392). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی – فرهنگی بر الگوی مصرف انرژی در خانوارهای شهر یزد. پژوهش‌های برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری انرژی، 1(3)، صص 50-17.

-         زمانی مقدم، افسانه؛ سعیدی، مهدیه. (1392). بررسی تأثیر آموزش محیط زیست بر ارتقای دانش، نگرش و مهارت معلمان مقطع ابتدایی منطقه‌ی 12 آموزش و پرورش تهران. فصلنامه‌ی آموزش محیط زیست و توسعه‌ی پایدار، 1(3).

-         صالحی عمران، ابراهیم؛ آقامحمدی، علی. (1387). بررسی دانش، نگرش و مهارت‌های زیست‌محیطی معلمان آموزش دوره ابتدایی استان مازندران. هفته نامه‌ی تعلیم و تربیت، 95.

-         صالحی، صادق؛ امام قلی، لقمان. (1391). مطالعه‌ی تجربی رابطه‌ی آگاهی و رفتارهای زیست‌محیطی(مطالعه مناطق شهری و روستایی شهرستان سنندج). مسائل اجتماعی ایران، 3(1)، صص 147-121.

-         غلامرضازاده، فاطمه.(1393). تحلیل جامعه‌شناختی رفتار زباله پراکنی در میان شهروندان (مطالعه موردی: گردشگران استان مازندران)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه مازندران.

-         فرهمند، مهناز؛ شکوهی فر، کاوه؛ سیارخلج، حامد. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهروندان شهر یزد). http://sid.ir

-         فولادیان، احمد. (1394). بررسی رابطه‌ی بین میزان بیگانگی اجتماعی و بی‌تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد. فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 5(17)، صص 144-125.

-         فیروزجائیان، علی اصغر؛ غلامرضازاده، فاطمه. (1394). شرایط محیطی اثرگذار بر زباله‌پراکنی در استان مازندران با تأکید بر شرایط محیطی تسهیل‌کننده‌ی آن. فصلنامه‌ی علمی - پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، 10(29)، صص 144-123.

-         قاسمی، ناصر؛ کلته، حاجی مراد. (1389). بررسی علل و عوامل ارتکاب شکار و صید در استان‌های مازندران و گلستان و ارائه‌ی شیوه‌های حقوقی کاهش این جرایم. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 16(93).

-         قاضی زاده، هورامان؛ کیانپور، مسعود. (1393). بررسی میزان بی‌تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان (مورد مطالعه: دانشگاه اصفهان). پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 4(1)، صص 78-59.

-          کاپلان، هارولد، سادوک. (1375). واژه‌نامه‌ی جامع روانپزشکی و روانشناسی، گروه مترجمان، تهران: انتشارات بدر

-         کریمی، یوسف. (1386). روانشناسی اجتماعی، تهران: انتشارات ارسباران.

-         کلانتری، صمد؛ ادیبی، مهدی؛ ربانی، رسو ؛ احمدی، سیروس. (1386). بررسی بی‌تفاوتی و نوع‌دوستی در جامعه‌ی شهری ایران و عوامل مؤثر بر آن. دو ماهنامه‌ی علمی – پژوهشی دانشگاه شاهد، سال چهارم، شماره‌ی 22.

-         مجیدی، امیر؛ احمدی، یعقوب؛ زاهدی، محمدجواد. (1390). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با بی‌تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه کردستان و دانشگاه پیام نور مرکز سنندج. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، دانشگاه پیام نور، تهران، دانشکده‌ی علوم اقتصادی و اجتماعی، جامعه‌شناسی.

-         مسعودنیا، ابراهیم. (1380). تبیین جامعه‌شناختی بی‌تفاوتی شهروندان در حیات اجتماعی و سیاسی. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 167، صص 165-152.

-         میردامادی، سید مهدی؛ جوکار، گلناز. (1389). دیدگاه دانش آموزان دختر دبیرستان‌های شهر شیراز نسبت به حفاظت از محیط زیست. مجله‌ی پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 3(1).

-         نبوی، سید عبدالحسین؛ شهریاری، مرضیه. (1393). دین، اخلاق و محیط زیست. فصلنامه‌ی انسان و محیط زیست، 29.

-         نوابخش، مهرداد؛ میرزاپوری ولوکلا، جابر. (1394). تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر بی‌هنجاری بر بی‌تفاوتی اجتماعی (مورد مطالعه: شهروندان شهروندان بابل). فصلنامه‌ی مطالعات توسعه‌ی اجتماعی ایران، شماره‌ی 3، صص53-67.

-        Abraham, J., Pane, M. M., & Chairiyani, R. P. (2015). An Investigation on Cynicism and Environmental Self-Efficacy as Predictors of Pro-Environmental Behavior. Psychology, 6, 234-242.

-        Cone, A. (2010). Apathy to Action: A Strategic, Interdisciplinary Approach to Changing Environmental Behavior: In partial fulfillment of a Bachelor of Arts Degree in Environmental Analysis 2010/11 academic year, Pomona College, Claremont, California.

-        Doherty, K. L. (2014). From Alarm to Action: Closing the Gap between Belief and Behavior in Response to Climate Change. Department of Environmental Studies, Doctoral dissertation, Antioch University).

-        Haytko, D. L., & Matulich, E. (2008). Green advertising and environmentally responsible consumer behaviors: Linkages examined. Journal of Management and Marketing Research, 1, 2.

-        http://www.gallup.com/poll/127484/40th-Earth-Day-Image-Green-MovementPositive.aspx?utm_source=tagrss&utm_medium=rss&utm_campaign=syndication&utm_term=Environment

-        Kaiser, F. G., Ranney, M., Hartig, T., & Bowler, P. A. (1999). Ecological behavior, environmental attitude, and feelings of responsibility for the environment. European psychologist, 4(2), 59

-        Karpiak, C. P. & Baril, G. L. (2008). Moral reasoning and concern for the environment. Journal of Environmental Psychology, 28(3), 203-208.

-        Kellstedt, P. M., Zahran, S., & Vedlitz, A. (2008). Personal efficacy, the information environment, and attitudes toward global warming and climate change in the United States. Risk Analysis, 28(1), 113-126.

-        Lertzman, R. A. (2010). Myth of apathy: psychoanalytic explorations of environmental degradation (Doctoral dissertation, CARDIFF UNIVERSITY (UNITED KINGDOM)).

-        Lyons, E. & Breakwell, G. M. (1994). Factors predicting environmental concern and indifference in 13-to 16-year-olds. Environment and Behavior, 26(2), 223-238.

-        Milfont, T. L. (2009). A functional approach to the study of environmental attitudes. Medio ambiente y comportamiento humano: Revista Internacional de Psicología Ambiental, 10(3), 235-252.

-        Milfont, T. L., & Duckitt, J. (2010). The environmental attitudes inventory: A valid and reliable measure to assess the structure of environmental attitudes. Journal of Environmental Psychology, 30(1), 80-94.

-        Nilsen, H. R., & Ellingsen, M. B. (2015). The power of environmental indifference. A critical discourse analysis of a collaboration of tourism firms. Ecological Economics, 109, 26-33.

-        Poortinga, W., Steg, L., & Vlek, C. (2004). Values, environmental concern, and environmental behavior: A study into household energy use. Environment and Behavior, 36(1), 70-93.

-        Sawitri, D. R., Hadiyanto, H., & Hadi, S. P. (2015). Pro-environmental Behavior from a SocialCognitive Theory Perspective. Procedia Environmental Sciences, 23, 27-33.

-        Stern, P. C. (2000). New environmental theories: toward a coherent theory of environmentally significant behavior. Journal of social issues, 56(3), 407-424.

-        Stern, P. C., Dietz, T., Abel, T., Guagnano, G. A.,&Kalof, L. (1999).Avalue-belief-norm theory of support for social movements: The case of environmentalism. Research in Human Ecology,6(2), 81-97.

-        Schultz, P.W., Bator, R.J., Large, L.B., Bruni, C.M., Tabanico, J.J. (2013). Littering in context: Personal and environment predictors of littering behavior. Environment and Behavior45(1), 35–59

-        Schwartz, S. H. (2012). An Overview of the Schwartz Theory of Basic Values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1). https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116

-        Steward, F. (1991). Citizens of Planet Earth, in G. Andrrews (Ed) Citizenship London: Lawrence and Wishart, 65-75.

-        Thompson, S. C. G. & Barton, M. A. (1994). Ecocentric and anthropocentric attitudes toward the environment. Journal of Environmental Psychology, 14, 149-157.

-        Triandis, H.C. (1980). Values, attitudes and interper­ sonal behavior. In H. Howe and M. Page {Eds), Nebraska Symposium on Motivation, 1979, 27, 195-260. Lincoln, NE: University of Nebraska Press.