بررسی تطبیقی مدایح نبوی در اشعار جمال الدین عبدالرزاق و صفی الدین حلّی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 8، دوره 11، شماره 44، اسفند 1396، صفحه 195-214   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

ابراهیم فلاح

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری،

چکیده

آذین‌بندی سخن و شعر به مدایح نبوی به عنوان یکی از انواع ادبی همواره مورد توجه شعرا و نویسندگان ادب فارسی و عربی بوده و به گونه‌ای بیانگر اعتقاد و احترام به پیامبر(ص) که از سوی آن حضرت(ص) هم مهر جواز یافته است. ادبیات مذهبی که یکی از زیرمجموعه‌های مهم آن مدایح نبوی بوده، مغفول مانده است. این پژوهش در صدد است که با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به شواهدی از اشعار این دو شاعر، با رویکرد تطبیقی بیان دارد که پیامبر(ص) در اشعار هر کدام چگونه نمود پیدا کرده است. هدف این پژوهش مقایسه نعت رسول اکرم(ص) در ترکیب بند جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی و مدایح نبوی صفی الدین حلّی و بیان وجوه اشتراک و افتراق این دو منقبت است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که سروده‌های جمال الدین عبدالرزاق و صفی الدین حلّی در اشاره به مضامینی چون مقام و منزلت پیامبر(ص)، معراج، انشقاق قمر، معجزه هنگام ولادت، فضیلت و برتری رسول اکرم(ص) بر سایر انبیا، مدح پیامبر(ص) توسط جمادات و نباتات و استفاده از آیات و احادیث در اشعارشان تشابه دارد. نعت عبدالرزاق تک موضوعی بوده و فقط به مدح رسول اکرم(ص) پرداخته و از مدح آل رسول(ص) بازمانده است. ولی صفی الدین حلّی علاوه بر مدح پیامبر(ص) به مدح خاندان پیامبر(ص) پرداخته و آنان را بهترین عترت توصیف می‌کند.

کلیدواژه‌ها

مدایح نبوی؛ عبدالرزاق اصفهانی؛ صفی الدین حلّی؛ ادب فارسی و عربی

مراجع

قرآن کریم

ابن بابویه، محمد بن علی. 1388ش، توحید، ترجمه علی اکبر میرزایی، قم: علویون.

ابن هشام، ابو محمد عبدالملک. بی تا، السیرة النبویة، شرح مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، عبدالحفیظ شلبی، بیروت: دار المعرفه.

ابن هوازن قشیری، عبدالکریم. 1385ش، رساله قشیریه، ترجمه ابوحسن بن احمد عثمانی، با تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چاپ نهم تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

احمدی بیرجندی، احمد، نقوی زاده، سید علی. 1377ش، مدایح رضوی در شعر فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.

اصفهانی، جمال الدین عبدالرزاق. 1379ش، دیوان، به تصحیح وحید دستگردی، تهران: نگاه.

امین، محسن. 1402ق، اعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

آشتیانی، سید جلال الدین. 1380ش، شرح مقدمه قیصری(بر خصوص الحکم محی الدین عربی)، قم: بوستان کتاب.

جعفریان، رسول. 1377ش، تاریخ سیاسی اسلام؛ سیره رسول خدا(ص)، قم: نشر الهادی.

حلّی، صفی الدین. 1418ق، دیوان صفی الدین، شرح عمر فاروق الطباع، چاپ اول، بیروت: دار الارقم.

صفا، ذبیح الله. 1373ش، تاریخ ادبیات در ایران، چاپ سیزدهم، تهران: فردوس.

طباطبایی، سید محمدحسین. 1363ش، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، تهران: نشر بنیاد علمی.

غلوش، جواد احمد. 1959م، شعر صفی الدین حلّی، بغداد: مطبعة المعارف.

فاخوری، حنّا. 1368ش، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، چاپ دوم، تهران: توس.

کنعان، محمد بن احمد. 1417ق، السیرة النبویة والمعجزات، بیروت: موسسة المعارف.

مبارک، زکی. 1977م، المدائح النبویة و مدیح اهل البیت، چاپ دوم، دمشق: مکتبة الشرق الجدید.

مجلسی، محمد باقر.1362ش، بحار الأنوار، تحقیق سیدجواد علوی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمد باقر. 1385ش، جلاء العیون، مشهد: نشر واسع دامینه.

معروف، یحیی. 1380ش، فن ترجمه، چاپ اول، تهران: سازمان سمت.

معلوف، لویس. 1384ش، المنجد، ترجمه محمد بندرریگی، چاپ هفدهم، تهران: نشر اندیشه اسلامی.

نظری منظم، هادی. 1383ش، ادبیات تطبیقی، تهران: نشر نی.

یعقوبی، ابن واضح احمد. 1378ش، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مقالات

محسنی نیا، ناصر، پوریزدان پناه کرمانی، آرزو. 1388ش، «بررسی تطبیقی مدایح نبوی در شعر جمال الدین عبدالرزاق و احمد شوقی»، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شماره 3، صص 58-39.