بررسی تطبیقی بازتاب شخصیت اخلاقی حضرت علی(ع) در اشعار معاصر فارسی و عربی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 9، دوره 11، شماره 44، اسفند 1396، صفحه 215-234   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سید حسین سیدی¹؛ هادی قربان زاده²

¹استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

زندگی و شخصیت حضرت امیر(ع) همواره از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان شاعران نیز سروده‌های خود را با بهره‌گیری از ابعاد مختلف شخصیتی ایشان، مزین کرده، و بازتاب باورها و اعتقادات خویش را در بستر کلامی مطهر فراهم آورده‌اند. از این رو نوشتار حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی و رویکردی تطبیقی و با هدف بهره مندی از سجایای اخلاقی ایشان و بررسی تطبیقی ذایقه ملل گوناگون در زمینه ادبی و اعتقادی، تلاش دارد تا مؤلفه‌های علمی و خصیصه‌های اخلاقی آن حضرت را از منظر شعر معاصر(فارسی و عربی)، مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد. رهیافت بررسی شخصیت اخلاقی امیرالمؤمنین علی(ع) از این چشم‌انداز، بیانگر این است که موفقیت شاعران فارسی‌زبان، در برخی از موارد، نسبت به هم‌قطاران عربی زبان خود بسیار حائز اهمیت است، اگر چه در ترسیم بیش‌تر موضوعات مطرح‌شده، شاعران عرب زبان گوی سبقت را از همتایان خود در ادب فارسی ربوده‌اند. شاعران عربی زبان، از یک سو در بیش‌تر مطالب پیشتازتر بوده، و از سویی دیگر در ساختار محتوایی، عاطفی‌تر؛ و به طور کلی موفق‌تر عمل کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات دینی؛ شعر متعهد؛ اشعار علوی؛ درون‌مایه دینی

مراجع

قرآن کریم.

 

کتب فارسی

ابن ابی‌طالب، علی. 1383ش، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: مؤسسه انتشارات حضور.

بختیاری، پژمان. 1382ش، دیوان اشعار، بی‌جا: پیک فرهنگ.

برقعی، سید محمدباقر. 1373ش، سخنوران معاصر ایران، قم: نشر خرم.

جواهری وجدی، غلام حسین. 1371ش، علی(ع) در شعر و ستایش فارسی، تهران: انتشارات بوعلی.

شاهرخی، محمود و کاشانی، مشفق. 1376ش، آئینه آفتاب، تهران: انتشارات اسوه.

شیروی خوزانی، مصطفی. 1381ش، امام علی(ع) در اشعار عربی معاصر، قم: دانشگاه قم.

صفی علیشاه، حاجی میرزا حسن. بی‌تا، دیوان اشعار، مقدمه دکتر تقی تفضلی و به کوشش منصور شفیق، بی جا: انتشارات بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه.

طرزی، غلام محمد. 1311ش، کلیات اشعار، کراچی: بی نا.

کاشانی، مشفق. 1372ش، مجموعه شعر آیینه خیال، تهران: سازمان انتشارات کیهان.

کفافی، محمد عبدالسلام. 1382ش، ادبیات تطبیقی(پژوهشی در باب نظریه ادبیات و شعر روایی)، ترجمه سید حسین سیدی، چاپ اول، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

معینی کرمانشاهی، رحیم. 1378ش، شاهکار، از فروپاشی ساسانیان تا برآمدن سامانیان، تاریخ منظوم ایران، بی جا: انتشارات سنایی.

موسوی گرمارودی، علی. 1357ش، در سایه‌سار نخل ولایت، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.  

 

کتب عربی

ابن اثیر، محمد بن عبدالکریم. 1364ش، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسه اسماعیلیان للطباعة والنشر والتوزیع.

ابن حجاج نیشابوری، مسلم. بی تا، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.

ابن کثیر، أبو الفداء إسماعیل بن عمر. 1408ش، البدایةوالنهایة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ابوزرق، یوسف. 1992م، دیوان. بیروت: دار الجیل.

آذرشب، محمدعلی. 1384ش، الأدب العربی وتاریخه حتی نهایة العصر الاموی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).

الشاکری، حسین. 1418ق، علی فی الکتاب والسنة والأدب، قم: ستاره.

الفاخوری، حنا. 1424ق، الجامع فی تاریخ الأدب العربی. قم: منشورات ذوی القربی.

فرطوسی، عبدالمنعم. 1977م، ملحمة اهل البیت. بیروت: دار الزهراء للطباعة والنشر والتوزیع.

القندوزی الحنفی، شیخ سلیمان بن ابراهیم. 1416ش، ینابیع المودة، بی جا: دار الاسوة للطباعة والنشر.

متقی هندی، علاء الدین. 1409ق، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة.

 

مقالات

اصغری بایقوت، یوسف و دهرامی، مهدی. 1391ش، «مقایسه تطبیقی ساختار و محتوای قصاید عربی خاقانی با معلقات سبع»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 3، دوره 3، ص28.

سیفی، طیبه و مرادی، کبری. 1391ش، «بررسی تطبیقی بسامد کاربرد رنگ در اشعار نیما یوشیج و بدر شاکر سیاب»، مجله ادب عربی، شماره 3، سال 4، ص 274.

شیروی خوزانی، مصطفی. توکلی محمدی، محمودرضا. 1392ش، «تبلور ویژگی‌های حکومت عدالت محور علوی در شعر معاصر عربی»، پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره اول، سال اول، ص 12.

مسبوق، سیدمهدی و نظری منظم، هادی و الوار، کبری. 1391ش، «از عقل ناصرخسرو تا عقل ابوالعلاء، پژوهشی تطبیقی در حوزه موضوعات و مضامین»، نشریه علمی پژوهشی ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 6، سال سوم، ص210.

نظری منظم، هادی. 1389ش، «ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش»، نشریه علمی پژوهشی ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 2، سال اول، ص235.