بررسی هنجارگریزی در اشعار معین بسیسو و محمدرضا شفیعی کدکنی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 2، دوره 12، شماره 45، خرداد 1397، صفحه 23-43   

نویسندگان

محمدتقی زند وکیلی¹؛ مرضیه قاسمیان²

¹استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

هنجارگریزی از نظریه‌های ادبی جدید است که در آن شاعر با بکارگیری اسلوب‌های خاص، ساختار متداول زبان را بر هم زده، و زبانی ناآشنا می‌آفریند. هم‌زمان با نشر جریان نوگرایی در شعر، شاعران معاصر فارس و عرب به نوگرایی در مفاهیم و زبان شعری خود روی آوردند. بسیسو(1926-1984م)، و شفیعی کدکنی(1318ش) از شاعرانی هستند که با گریز از هنجارهای زبان معیار، بعد زیباشناختی و تأثیرگذاری اشعار خود را وسعت بخشیده­اند. هدف این پژوهش بررسی مؤلفه‌های هنجارگریزی در شعر دو شاعر است تا نشان دهد که شاعران مذکور در القای مفاهیم مورد نظر خود، چگونه و با چه هدفی از این شگرد ادبی بهره جسته‌اند؟ دستاورد پژوهش نشان داد که بسیسو و کدکنی با گریز از هنجارهای رایج سبک نحوی، واژگانی و ...، نه تنها بر صلابت شعر خود افزوده‌اند بلکه با خلق صورت معنایی جدید، توان القای مفاهیم مورد نظر خود را وسعت بخشیده‌اند.

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر فارس و عرب؛ آشنایی‌زدایی؛ برجسته‌سازی؛ ادبیات تطبیقی

مراجع

احمدی، بابک. ۱۳۸۶ش، ساختار و تأویل متن، چاپ نهم، تهران: مرکز نشر.

انوشه، حسن. ۱۳۷۶ش، فرهنگنامه ادبی فارسی(۲)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

بسیسو، معین. ۱۹۸۱م، دیوان الشعر، بیروت: دار العوده.

داودی، حسین و جمعی از مؤلفان. ۱۳۸۷ش، ادبیات فارسی دوم دبیرستان، تهران: چاپ کتب درسی.

شافعی، خسرو. ۱۳۸۴ش، زندگی و شعر صد شاعر معاصر، تهران: نشر کتاب.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. ۱۳۷۶ش، آینه­ای برای صداها، تهران: نشر آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. ۱۳۸۱ش، موسیقی شعر، تهران: نشر آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. ۱۳۸۱ش، هزاره دوم آهوی کوهی، تهران: نشر آگاه.

صبحی، محی الدین. ۱۹۸۲م، شعر الحقیقة دراسة فی نتاج معین بسیسو، بیروت: دار الطلیعه.

صفوی، کوروش. ۱۳۷۳ش، از زبان‌شناسی به ادبیات، چاپ اول، تهران: نشر چشمه.

عباس، احسان. ۱۳۸۴ش، رویکردهای شعر معاصر عرب، ترجمه حبیب ا... عباسی، تهران: نشر سخن. 

محمد ویس، احمد. ۲۰۰۲م، الانزیاح فی التراث النقدی والبلاغی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.

 

مقالات

دهقانی نیسیانی، اعظم و رستم­پورملکی، رقیه. 1394ش، «الانزیاح الصوتی فی شعر أحمد مطر»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، المجلد 7، العدد 25، الشتاء 1437، صص 32-9.

سجودی، فرزان. ۱۳۷۶ش، «سبک­شناسی شعر سپهری با رویکردی زبان شناختی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

مدرسی، فاطمه و احمدوند حسن. ۱۳۸۴ش، «آشنایی­زدایی و هنجارگریزی در اشعار نیمایی اخوان ثالث»، مجله علمی و پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی تهران، شماره ۱۳، صص ۱۹۹- ۲۲۸.

نظری، علی و ولیئی، یونس. 1392ش، «ظاهرة الإنزیاح فی شعر أدونیس»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، المقالة 5، المجلد 5، العدد 17، الخریف 1433،صص 85-100.

ویسی، الخاص و عبادی، آزاده. 1396ش، «بررسی تطبیقی اشکال هنجارگریزی در شعر حسین پناهی و منوچهر آتشی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، مقاله 4، دوره 11، شماره 41، بهار 1396، صص 97-83.