اسطوره در آثار صادق هدایت و ادگار آلن پو بر اساس رویکرد بینامتنیت

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 6، دوره 12، شماره 45، خرداد 1397، صفحه 115-149   

نویسندگان

محبوبه امتیازی¹؛ غلامرضا هاتفی مجومرد²

¹کارشناس ارشد و مدرس زبان و ادبیات فارسی

²مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان یزد، ایران

چکیده

امروزه پیوند ادبیات تطبیقی و بینامتنیت دستاوردی جدید است که تحلیل اثر در چارچوب الگوها و روش‌های آن آسان می‌شود. از مهم‌ترین عوامل تحلیل در حوزه ادبیات تطبیقی بررسی شباهت‌ها و تأثیرگذاری آثار بر یکدیگر و چگونگی تحقق یا انتقال یک موضوع و درون‌مایه است ولی خوانش بینامتنی دغدغه فرا‌رفتن از بررسی منابع مشابه و تأثیر و تأثر را دارد؛ متن بر پایه گفتمانی از پیش موجود بنا می‌شود و سپس آن گفتمان را از آن خود می‌کند و حتی موجب دگرگونی معنای متن محوری می‌شود. با توجّه به تأثیر اسطوره‌ها بر یکدیگر، این پژوهش کوشیده است، تا به مقایسه اسطوره‌های آثار ادگارآلن پو و صادق هدایت بپردازد. هدف تحقیق حاضر بررسی بینامتنی اسطوره و کارکردهای آن در آثار این دو نویسنده شهیر امریکایی و ایرانی است. پرسش محوری پژوهش حاضر این است که چگونه می‌توان با تکیه بر الگوی تحلیل بینامتنیت، نقش اسطوره‌ها در آثار داستانی ادگار آلن­پو و صادق هدایت را مورد بررسی قرار داد؟ یافته‌های این تحقیق نشان داد که مشابهت‌های اسطوره شناختی و کارکردهای مشترک بینامتنی در حوزه محتوا و مضامین و هم در حوزه ساختار و سبک، قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات معاصر؛ اسطوره؛ بازآفرینی؛ بینامتنیت؛ ادبیات تطبیقی

مراجع

ایبرمز.ام.اچ. گالست هرفم، جفری. 1387ش، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمه سعید سبزیان، تهران: رهنما.

آلن پو، ادگار. 1373ش، هراس، ترجمه زهرا و سعید فروزان سپهر، تهران: کیان.

آلن، گراهام. 1385ش، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.

باشلار، گاستون. 1364ش، روانکاوی آتش، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.

بودلر، شارل. 1379ش، شناخت ادگار آلن پو، ترجمه ربیعا اسکینی و مهدی غبرایی، تهران: دشتستان.

بهار، مهرداد. 1373ش، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.

پلی، ارنست. 1371ش، رؤیا و تعبیر رؤیا، ترجمه قهرمان، تهران: فردوس.

تبریزی، غلامرضا. 1373ش، نگرشی بر روان‌شناسی یونگ، مشهد: جاودان خرد.

تودروف، تزوتان. 1377ش، منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین، ترجمه داریوش کریمی، تهران: نشر مرکز.

جونز، ارنست و دیگران. 1366ش، رمز و مثل در روانکاوی، ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز.

دستغیب، عبدالعلی. 1387ش، نقد آثار صادق هدایت، تهران: سپهر.

دوبوکور، مونیک. ۱۳۷۶ش، رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.

روتون، ک. ک. 1378ش،اسطوره، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: نشر مرکز.

زاهدی، زهره. 1382ش، یک گام تا مهتاب و یونگ، تهران: سوگند.

زرین کوب، عبدالحسین. 1368ش، در قلمرو وجدان، تهران: علمی.

ستاری‌، جلال. ۱۳۷۷ش، بازتاب اسطوره در بوف کور، تهران: انتشارات طوس.

سرانو، ماتیلدا. 1376ش، با یونگ و هسه، ترجمه جلال ستاری، تهران: بدیهه.

سرانو، میگوئل. ۱۳۸۵ش، با یونگ و هسه، ترجمه سیروس شمیسا، تهران: میترا.

شایگان فر، حمیدرضا. 1380ش، نقد ادبی، تهران: نشر دستان.

شمیسا، سیروس. 1376ش، داستان یک روح، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.

شمیسا، سیروس. 1383ش، نقد ادبی، تهران: فردوس

شهرجردی، پرهام. 1381ش، ادیسه بامداد، تهران: کاروان.

فوردهام، ف. 2536، مقدمه­ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمه میربهاء، تهران: اشرفی.

گورین، ویلفرد. ۱۳۸۳ش، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، تهران: اطلاعات.

محمدی، صمد، محمدهادی و علی عباسی.1380ش، ساختار یک اسطوره، چاپ اول، تهران: چیستا.

مهرورز‌، زکریا. 1381ش، بررسی داستان امروز، تهران: نشر تیرگان.

مهرورز‌، زکریا. ۱۳۸۱ش، بررسی داستان امروز، تهران: نشر تیرگان.

هدایت، صادق. 1348ش، بوف کور، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات پرستو.

الیاده، میرچا. 1362ش، چشم اندازهای اسطوره، ترجمه جلیل ستاری، تهران: قومس.

یاوری، حورا. 1386ش، روانکاوی و اسطوره، گستره اسطوره، چاپ دوم، تهران: هرمس.

یونگ کارل. 1368ش، چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

یونگ کارل. ۱۳۸۳ش، روان‌شناسی و شرق، ترجمه لطیف صدقیانی، تهران: نشر جامی.

 

کتب لاتین

Kristeva, J. (1984). Revolotion in Poetic Language. Trans. Leons. Roudiez. New York: Columbia University Press

 

مقالات

سبزیان، سعید. 1387ش، «بینامتننیت در رمان سرگشته در دنیای تورگنیف»، کتاب ماه، ادبیات، شماره 3، ص48.

شمیسا، سیروس. 1367ش، «داستان یک روح»‌، مجله کیهان فرهنگی، شماره 5، ص66.