بررسی تطبیقی وصف خمر در شعر اعشی و منوچهری دامغانی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 7، دوره 12، شماره 45، خرداد 1397، صفحه 151-169   

نویسندگان

مرتضی براری رئیسی¹؛ الهی بخش گوری²

¹عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر(مربی)

²عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر(استادیار)

چکیده

خمریات از دیرباز مورد توجه شاعران پارسی و تازی بوده است. اعشی و منوچهری دامغانی از جمله این شاعران‌اند که به این موضوع پرداخته‌اند. بنابراین به خاطر بسامد بالای توصیف باده در شعرشان، و عدم پژوهش در این خصوص، این جستار به دنبال آن است که با روش توصیفی - تحلیلی، نگاه دو شاعر به این موضوع را بررسی کرده و تفاوت‌ها و اشتراکات شعری آنان را بیان کند. یافته‌های این پژوهش نشانگر است که مضامین مشترکی همچون تأثیر باده بر جسم، شفابخشیِ بوی باده و وصف مجالس باده نوشی همراه با رقص کنیزکان وجود دارد. دقت و شمول، توجه به جزئیات و حسّیات، پرگویی، جان بخشی به باده و زمینی بودن باده، از دیگر ویژگی­های مشترک است.

کلیدواژه‌ها

خمریات؛ مضامین مشترک؛ تأثیرپذیری؛ موسیقی؛ باده

مراجع

ابن رشیق، أبو علی الحسن بن رشیق القیروانی. 2000م، العمدة فی محاسن الشعر وآدابه ونقده، شرح صلاح الدین الهواری وهدی عودة، بیروت: دار ومکتبة الهلال.

ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم. 1997م، الشعر والشعراء،محقق: عمر الطبَّاع، بیروت: شرکة دار الأرقم.

ابن منظور، محمّد بن مکرم. 1363ش، لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزة.

ابن هشام. 1361ش، سیرت رسول الله(ص)، چاپ دوم، مترجم: رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی، تهران: انتشارات خوارزمی.

ابونواس، حسن بن هانی. 1422ق، دیوان أبی نواس، شرح سلیم خلیل قهوجی، بیروت: بی نا.

آذر نوش، آذرتاش. 1374ش، راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس.

اصفهانی، أبوالفرج. 1994م، الأغانی، ط1،اعداد: مکتب تحقیق دار إحیاء التراث العربی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

اعشی، میمون بن قیس. بی­تا، دیوان اعشی الکبیر، شرح و تعلیق محمد محمد حسین، القاهرة: دار الکتب المصریة.

بستانی، بطرس. 1989م، أدباء العرب فی الجاهلیة والإسلام، بیروت: دار نظیر عبود.

جاحظ، أبو عثمان عمرو بن بحر. 1990م، البیان والتبیین، تحقیق وشرح عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دار الجیل.

حسّان بن ثابت. 1994م، دیوان حسّان بن ثابت الأنصاری، ط2، شرح وتقدیم عبدأ مهنَّا، بیروت: دار الکتب العلمیة.

رودکی، ابو عبدالله. 1382ش، دیوان، بر اساس نسخه سعید نفیسی، تهران: انتشارات نگاه.

زرکلی، خیر الدین. 1990م، الأعلام، ط9، بیروت: دار العلم للملایین.

عدی بن زید. 1965م، دیوان عدی بن زید العبادی، محقق: محمد جبار المعیبد، بغداد: شرکة دار الجمهوریة للنشر والطبع.

عطوان، حسین. 1979م، بیئات الشعر الجاهلی، بیروت: دار الجیل.

فاخوری، حنّا. 1383ش، تاریخ الأدب العربی: تاریخ ادبیات زبان عربی، مترجم: عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات توس.

 

کتب لاتین

Boyce, Mary (1947). "The Parthian Gosan and Iranian Minstrel Tradition", JRAS.

 

مقالات

نامداری، ابراهیم و فولادی، محمد علی و لرستانی، نرگس. بهار 1395ش، «بررسی تطبیقی نگاره‌های وصف طبیعت در شعر ابن رومی و منوچهری دامغانی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد جیرفت، سال دهم، شماره 37، صص 145-168.

نجاریان، محمدرضا و محمدکاظم کهدویی، 1390ش، «نگاه شاعرانه رودکی و ابو نواس به خمریات»، نشریه ادبیات تطبیقی، کرمان، سال دوم، شماره 4، صص 250- 280.