نظریه کنترل اجتماعی با نگاه به آیات قرآن و روایات با تأکید بر تعاون و حمایت

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 9، شماره 33، خرداد 1397، صفحه 93-116   

نویسنده

نفیسه متولی زاده نایینی

استادیار دانشگاه آیت الله حائری میبد

چکیده

اسلام دینی همه‌جانبه‌نگر است که تمام جنبه‌های فردی و اجتماعی زندگی انسان‌ها را در نظر دارد. قلمرو قواعد و آموزه‌های اسلامی متوقف بر امور فردی نیست. توجه به شؤون اجتماعی از اهمّ مسائل مورد توجه آیین اسلام است. برقراری وفاق و همبستگی در امت اسلامی و ایجاد پیوند میان افراد و جامعه از مهم‌ترین مسایل مورد توجه در آموزه‌های دین اسلام است. در این آموزه‌ها به منظور تقویت پیوند اجتماعی در جامعه و پایبندی افراد به قیود اجتماعی که به نظر هیرشی(از نظریه‌پردازان کنترل اجتماعی در حوزه جرم‌شناسی) علت همنوایی و عامل اصلی کنترل رفتارهای فرد است، راه کارهای متعددی پیش‌بینی شده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تعاون و حمایت می‌باشد. در این نوشتار با بررسی موضوع تعاون و حمایت در قرآن، به بحث در مورد تأثیر آن در کنترل رفتارهای فرد در یک جامعه اسلامی خواهیم پرداخت. در خصوص کنترل اجتماعی در آموزه‌های اسلام بیش‌تر به موضوع امر به معروف و نهی از منکر پرداخته شده و نقش تعاون و حمایت در کنترل اجتماعی مطابق آیات قرآن و روایات مورد بررسی قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها

جرم؛ انفاق؛ صله رحم؛ تعهد؛ مشارکت؛ همبستگی

مراجع

قرآن کریم.

صحیفه سجادیه. ترجمه حسین انصاریان.

کتب فارسی

احمدی، حبیب. 1384ش، جامعهشناسی انحرافات، چاپ اول، تهران: سمت.

جوان، عبدالله. 1383ش، نظم اجتماعی در اسلام، چاپ اول، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.

رشادتی، جعفر. 1387ش، پیشگیری از جرم در قرآن کریم، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا.

ستوده، هدایت الله. 1384ش، آسیب شناسی اجتماعی(جامعه شناسی انحرافات)، چاپ سیزدهم، تهران: آوای نور.

قرائتی، محسن. 1383ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1386ش، اصول کافی، ترجمه و شرح سید مهدی آیت اللهی، چاپ اول، تهران: جهان آرا.

محمدی اشتهاردی، محمد و محمد تقی عبدوس. بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان(ع)، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.

ممتاز، فریده. 1381ش، انحرافات اجتماعی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.

موسوی خمینی، روح الله. تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

کتب عربی

ابن بابویه قمی، محمد بن علی بن حسین(شیخ صدوق). 1359ق، کمال الدین، قم: دار الکتب الاسلامیه.

ابن بابویه قمی، محمد بن علی بن حسین(شیخ صدوق). 1364ش، ثواب الأعمال، قم: شریف رضی.

ابن بابویه قمی، محمد بن علی بن حسین(شیخ صدوق). 1403ق، الخصال، قم: جامعه مدرّسین قم.

ابن تمیمی مغربی، نعمان بن محمد. 1385ق، دعائم الاسلام، دار المعارف مصر.

برقی، احمد بن محمد بن خالد. 1371ق، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه.

حر عاملی، محمد بن حسن. 1409ق، وسایل الشیعه، قم: موسسه آل البیت(ع).

حلی، ابن فهد. 1407ق، عدة الداعی، قم: دار الکتاب الاسلامی.

دیلمی، حسن بن ابی الحسن. 1408ق، اعلام الدین، قم: مؤسسه آل البیت(ع).

صفار، محمد بن حسن بن فروخ. 1404ق، بصائر الدرجات، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

طبرسی، ابوالفضل علی بن حسن. 1385ق، مشکاة الانوار، نجف: کتابخانه حیدریه.

طبرسی، حسن بن فضل. 1412ق، مکارم الاخلاق، قم: شریف رضی.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. 1365ش، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمدباقر. 1404ق، بحار الأنوار، قم: مؤسسه الوفاء.

کتب انگلیسی

Hirschi,Travis,(2002),Causes of Delinquency ,Transaction Publishers.

Regoli, Robert M&Hewitt,John D&Delisi,Matt, (2009), Delinquency in Society, Jones and Bartlett Publishers.

Vito, Gennaro F&Maahs, Jeffrey R&Holmes,Ronald M, (2006), Criminology: Theory, Research and Policy, Jones and Bartlett Publishers.

 

مقالات و پایان نامه‌ها

خسروشاهی، قدرت الله. «پیشگیری ثانویه از جرم و انحراف در آموزه‌های قرآن»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 9، شماره 18.

رضایی، محمد مهدی. 1384ش، «جایگاه صله رحم در فرهنگ اسلامی»، مجله گنجینه، شماره 51.

فجری، محمد مهدی. 1389ش، «آداب عیادت بیمار و آثار آن»، مجله مبلغان، شماره 127.

وزیری یزدی، سید حمید. 1370ش، «خمس: بررسی فقهی- تاریخی»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع).