داستان رستم و سهراب در بررسی تطبیقی با تراژدی ارسطویی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 12، شماره 46، مرداد 1397، صفحه 79-99   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

مریم مجیدی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

ادبیات نمایشی در کنار ادبیات روایی و حماسی، از شاخه‌های اصلی ادبیات محسوب می‌شود که از زمان ارسطو تا قرن هجدهم میلادی به دو ژانر اصلی تراژدی و کمدی تقسیم شد. داستان رستم و سهراب است که نمونه‌ای از داستان‌های حماسی و پهلوانی ایران است، شاخصه‌های تئاتری ارسطویی را در خود جای داده است. این داستان بر پی‌رنگی استوار است که شالوده آن نمایش اراده شخصیت اصلی برای یافتن پدر در مناقشه‌ای دراماتیک است. هدف فردوسی تزکیه احساس است که با برانگیختن حس همدردی در مخاطب، ایجاد می‌شود. این مقاله با استناد به مبانی تئاتر ارسطویی برگرفته از کتاب «بوطیقا»، به بررسی عناصر نمایشی در داستان رستم و سهراب می‌پردازد تا دیدگاه ارسطو در مورد ادبیات نمایشی مشخص گردد، آنگاه خواننده برداشتی جامع راجع به خصوصیات این نوع تئاتر و تأثیر آن در داستان مذکور پیدا کند.

کلیدواژه‌ها

ارسطو؛ بوطیقا؛ تراژدی؛ تئاتر ارسطویی؛ شاهنامه

مراجع

ارسطو. 1377ش، فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب، چاپ چهارم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

اسلین، مارتین. 1390ش، دنیای درام، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.

الام، کر. 1383ش، نشانه شناسی تئاتر و درام، ترجمه دکتر فرزان سجودی، تهران: قطره.

بهار، مهرداد. 1385ش، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ سوم، تهران: توس.

تجدد، مهین. 1375ش، کیفیت فنون تراژدی در شاهنامه، مجموعه مقالات فردوسی و ادبیات حماسی، تهران: سروش.

حنیف، محمد. 1384ش، قابلیت‌های نمایش شاهنامه، تهران: سروش.

خالقی مطلق، جلال. 1372ش، گل رنج‌های کهن(برگزیده مقالات درباره شاهنامه فردوسی)، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر مرکز.

دیپل، الیزابت. 1389ش، پی‌رنگ، ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز.

سخنور، جلال. 1385ش، ساحت نمایش، تهران: رهنما.

شاهین، شهناز. 1383ش، فرهنگ جامع تحلیلی تئاتر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شمیسا، سیروس. 1387ش، انواع ادبی، تهران: میترا.

فردوسی، ابوالقاسم. 1387ش، شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: کانون فردوسی.

کریستین سن، آرتور. 1363ش، نخستین انسان نخستین شهریار، جلد اول، ترجمه احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران: نشر نو.

ناظرزاده کرمانی، فرهاد. 1381ش، درآمدی بر نمایشنامه نویسی، تهران: سمت. 

کتب لاتین

Frytag, Gustav. .2003, Die teachnik des drama. Berlin: Autorenhaus.

 

مقالات

ابراهیمی، سهراب. 1388ش، «مقایسه تراژدی رستم و سهراب با اودیسه و اودیپوس»، مجله زبان و ادب فارسی، شماره 21، صص130-142.

حیاتی، داریوش. 1394، «بررسی تطبیقی بیوولف و شاهنامه از دیدگاه کهن الگوی سفر»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره36، صص121-137.

شهابی، حسن. کوچکی، مرضیه. 1392، «قربانی فرزند در دو داستان رستم و سهراب و حضرت ابراهیم»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 27، صص 143-154.

کمالی، محمود. 1388ش، «بررسی تطبیقی داستان رستم و سهراب با برخی موارد مشابه در اساطیر جهان»، نشریه پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 55، صص117-130.

محمدصالحی دارانی، حسین. 1388ش، «بازشناخت در رستم و سهراب و تراژدی ادیپ شهریار»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره14، صص97-111.

نصر اصفهانی، محمدرضا. هاشمی، سیدمرتضی و داود حاتمی. 1389ش، «واکاوی جنبه‌های دراماتیک داستان رستم و سهراب شاهنامه بر پایه درام‌شناسی ارسطو»، فصلنامه پژوهش زبان و ادب فارسی، شماره 17، صص1-30.