تحلیل و مقایسه عناصر داستان «یوسف و زلیخا»ی نورمحمّد عندلیب و عبدالرّحمان جامی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 8، دوره 12، شماره 46، مرداد 1397، صفحه 173-206   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

خوجه سید سیدمحمدی¹؛ محمد فاضلی²؛ رضا اشرف‌زاده²

¹دانشجوی دوره دکتری، گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران

²استاد تمام، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران

چکیده

رسالت ادبیات تطبیقی، تشریح خط سیر روابط و پیوندهای ادبی ملّت‌هاست که باید با شناساندن میراث­های تفکّر مشترک، برای تفاهم و دوستی دیگر ملل کارآمد باشد. تقابل دو فرهنگ با دو دیدگاه و عوامل محیطی در پردازش داستان به گونه­ای متفاوت، نمود پیدا می‌کند. در این جستار، عناصر تشکیل دهنده داستان: پی‌رنگ، شخصیت، زاویه دید و ...، همچنین شیوه پردازش دو سخنور با زبان و فرهنگ متفاوت با یاری جستن از رویکرد تطبیقی- تحلیلی، به روش کتابخانه­ای مورد بررسی و تبیین قرار گرفته و «یوسف و زلیخا»ی عندلیب، شاعر، نویسنده و مترجم(قرن دوازدهم) با «یوسف و زلیخای» جامی(قرن نهم) مقایسه شده است، تا وجوه افتراق و اشتراک این دو اثر ترکمنی و فارسی مورد بررسی قرار گیرد. نتایج کلّی پژوهش: جامی با توصیفات زنده و گویا بر وسعت داستان می­افزاید و عندلیب با آوردن مطالب بیش‌تری از رویدادها و وقایع، اثر خویش را می­گستراند. هر دو راوی از زاویه دید دانای کل بهره برده­اند. بسامد عوامل متافیزیکی در عندلیب نقش اساسی را در شکل­گیری پی‌رنگ داستان دارد؛ ولی جامی در پردازش خود از طرحی باورمندانه و منطقی­تر بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

بررسی تطبیقی؛ ادبیات بومی؛ پیوند ادبی؛ عناصر

مراجع

قرآن کریم.

براهنی، رضا. 1368ش، قصه نویسی، تهران: نشر البرز.

برتلس، یوگنی ادواردویچ. 1382ش،تصوّف و ادبیات تصوّف، ترجمه سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.

جامی، عبدالرحمان بن احمد. 1386ش، مثنوی هفت اورنگ، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران: اهورا.

خیام‌پور، رسول. 1339ش، یوسف و زلیخا، تبریز: شفق.

داد، سیما. 1382ش،  فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: انتشارات مروارید.

رزمجو، حسین، 1374ش، انواع ادبی و آثار آن در ادب فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.

شوشتری، علی بن علی نجار. ۱۳۷۳ش، تفسیر سوره یوسف، تصحیح میرهاشم محدث. تهران: صدوق.

صفا، ذبیح الله. 1369ش، تاریخ ادبیات در ایران، چاپ دهم، تهران: فردوس.

طوسی، احمد بن محمد بن زید. 1345ش، تفسیر سوره یوسف، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

غنیمی هلال، محمد. 1373ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه سیدمرتضی آیت الله زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.

فراهی­هروی، معین الدین. 1364ش، حدائق الحقایق، تصحیح سیدجعفر سجادی، تهران: امیرکبیر.

لُسترینج، گای. 1393ش، جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت شرقی، مترجم محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.

مستور، مصطفی. 1379ش، مبانی داستان کوتاه، تهران: نشر مرکز.

میرصادقی، جمال. 1367ش، عناصر داستان، تهران: انتشارات شفا.

میرصادقی، جمال. 1394ش، ادبیات داستانی، تهران: انتشارات سخن.

ندا، طه. 1380ش، ادبیات تطبیقی، تهران: فرزان.

هیئت، جواد. 1366ش، سیری در تاریخ زبان و لهجه­های ترکی، تهران: نشر نو.

یونسی، ابراهیم. 1369ش، هنر داستان نویسی، تهران: انتشارات نگاه.

کتب ترکی

بخاری افندی، شیخ سلیمان. 1298ق، فرهنگ لغات جغتایی و ترکی عثمانی، جلد اول، استانبول: مهران.

بگمراد اف، احمد. 1990م، شعرلر و پایامالار، عشق آباد: انتشارات ترکمنستان.

عندلیب، نورمحمّد. 1381ش، داستان یوسف و زلیخا، تصحیح مراد دردی قاضی، گرگان: فراغی.

عندلیب، نورمحمد. 1991م، خمسه عندلیب، آمان اف، ملک،گ. ناظاروف،م چاری­اف، ماشایه­وا، آ. نوریاغدی اف.چ.عابکار رداکتور:ش. قندیم­اف، عشق آباد، چاپ ترکمنستان.

Fikret tükmen & Geldeyv.Gurban durdi (1995),Türkmen şiiri antolojisi,türksoy yayinlari no 4. Ankara.،Turksoy

Geldiyev ,Gurbandurdi,(2011)Andalıp ،kardeş kalemler aylik Avrasya Edebiayt Dergisi. Ankara، Yil:5/sayi:54 .p.50-52

GÖkÇimen,Ahmet(2011)Andalipın Yusuf Züleyhası،kardeş kalemler aylik Avrasya Edebiyat Dergisi، Ankara، Yıl:5/ sayi :54 .p.47-50

Öztürk،Aydın(2008) Andalip ve  Nesemı، POEMASI،türkısh studies. Ankara، Volume3/7 fall.p.555-563.